علف های هرز و مبارزه با آنها

علف های هرز ( weed) گیاهانی هستند که به صورت ناخواسته و برخلاف میل کشاورز رویش پیدا می‌کنند، به عبارتی دیگر به گروهی از گیاهان که می‌توانند در حد بالایی از لحاظ کمی و کیفی به محصولات سالانه و دایمی در یک سال خسارت بزنند گفته می‌شود، علف هرز گیاهی است که بر خلاف محصول مورد کشت در مزرعه رشد می‌کند هر چند که خود جزو گیاهان زراعی بوده و به تنهایی ممکن است به یک محصول کشت شود، ولی در مزرعه مورد نظر به عنوان عامل تلقی شده و علف هرز محسوب می‌گردد. ممکن است بوته‌هایی از گندم در مزرعه جو دیده شود که به عنوان علف هرز حذف شوند، هر چند که ارزش اقتصادی گندم از جو بیشتر باشد.
اهمیت اقتصادی وخسارت : با توجه به رشد روز افزون جمعیت انسانی در جهان مسئله نیاز غذایی و تامین آن به عنوان یک مشکل اصلی و دغدغه جدی همواره برای بشریت امروز جزو مسائل مهم تلقی گردیده وعلی رغم تلاش در جهت افزایش تولید؛دائما از سوی عوامل خسارت‌زا اعم از زنده وغیر زنده تحت تاثیر قرار گرفته که یکی از عوامل زنده تاثیرگذار در کاهش محصول علف‌های هرز هستند. علف‌های هرز به دوصورت کمی و کیفی به محصول خسارت وارد می‌کنند. خسارت کیفی آن باعث کاهش کیفیت و ارزش غذایی و یا مسمومیت محصول (در صورت اختلاط بیش از حد با محصول) می‌شود و خسارت کمی باعث کاهش مقدار تولید در واحد سطح می گردد. به بخشی از این خسارت‌های ایجاد شده اختصاراً اشاره می‌گردد:
1- رقابت با محصول اصلی در جذب رطوبت، مواد غذایی، اشغال فضا و نهایتاً کاهش محصول اصلی
2- خسارت از طریق ترشح مواد سمی در داخل خاک و مسموم کردن گیاهان زراعی
3- ایجاد مسمومیت در دام و طیور و حتی خود انسان توسط بعضی از علف‌های هرز سمی به صورت مختلف (اختلاط با محصول و مصرف خوارکی آن، تماس با قسمت‌های سمی و...)
4- علف‌های هرز به عنوان پناهگاه و میزبان حد واسط برخی از عوامل بیماری و آفات گیاهان زراعی محسوب می‌گردند و بطور غیر مستقیم می‌توانند خسارت زا باشند.
5- صرف هزینه، زمان و انرژی در جهت کنترل علف‌های هرز و کم رنگ شدن اقتصاد تولید محصول

برای خرید کود به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

نحوه زندگی علف‌های هرز
برخی از علف‌های هرز تولید بذر می‌کنند، آن‌ها معمولاً یکساله اند و ریشه‌های نازک دارند، مشهورترین علف‌های هرز یکساله عبارتند از: گندمک، خُرفه، خاکشیر، یولاف، تُرُبک، و چَچَم. برخی از علف‌های هرز یکساله در تابستان و بعضی در بهار، گل و بذر می‌دهند. علف‌های هرز دوساله هم وجود دارند، مثلاً هویجک گیاهی است دو ساله که در سال دوم به گل می‌نشیند. مبارزه با علف‌های هرز بذری، چندان مشکل نیست؛ فقط باید با روش صحیح آشنایی داشته باشیم. بعضی از علف‌های هرز به وسیله پاجوش یا ساق‌های زیر زمینی تکثیر می‌شوند که خارج نمودن آنها از باغچه کمی مشکل بوده و حوصله زیادی می‌خواهد.  

تقسیم‌بندی علف‌‌های هرز از روی ویژگی‌های ساقه

_ علفی‌ها
_ بوته‌ای‌ها
_ درختچه‌ای‌ها
_ شبه درختچه‌ای یا خشبی‌ها
_ شبه درختی‌ها و درختان

تقسیم بندی ساقه از روی محیط زندگی

- ساقه گیاهان دولپه‌ای علفی
- ساقه گیاهان تک لپه‌ای
- ساقه‌های تغییر شکل یافته
- ساقه‌های هوایی خزنده
- ساقه‌های زیرزمینی
- ساقه‌های پیچان یا پیچک‌ها
- ساقه‌های برگ نما
- ساقه‌های گوشتی
- ساقه‌های خارنما

برای خرید بذر به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

رده بندی گیاه شناسی سیستماتیک یا رده بندی گیاهی و جایگاه علف‌‌های هرز در طبقه بندی گیاه شناسی:
_ گیاهان بدون آوند
_ آوندداران
_ نهانزادان آوندی
_ دانه داران
_ بازدانگان
_ نهاندانگان
_ دولپه ای‌ها
_ تک لپه ای‌ها
_ دم اسبیان

سرخس‌ها
_ سرخس‌های آبزی
_ سرخس‌های خشکزی
_ پرسیاوشان معمولی
_ پرسیاوشان پاسیاه
_ سرخس صخره‌ای
_ سرخس مارزبان
_ سرخس بسفایج (بسپایک)
_ زنگی‌ دارو
_ سرخس پرعقابی
_ سرخس پنجه‌ای
_ سرخس نر
علف‌‌های هرز ایران بسیار متنوع و از تیره‌ها یا خانواده‌های مختلف‌اند. گیاه هرز گیاهی است که ناخواسته در زمین‌های کشاورزی رشد می‌کند و با رقابت با گیاه اصلی به کشت لطمه می‌زند. بنابراین گیاه هرز بی‌مصرف یا ماهیتا مضر نیست، بلکه از نظر کشاورزی هرز به‌ شمار می‌رود. بسیاری از گیاهانی که در اینجا نام برده می‌شوند مصرف خوراکی و علوفه‌ای و داروئی و تزئینی هم دارند.

برای خریدخاک و بستر کشت به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

راه‌های تکثیر وانتشار علف‌های هرز : علف‌های هرز بیشتر از طریق تولید بذر تکثیر می‌یابند، ولی تعدادی علاوه بر تولید بذر از طریق ساقه یا ریشه‌های خزنده و زیرزمینی نیز تکثیر می‌یابند. به طوریکه اگر ریشه‌ها یا ساقه زیرزمینی قطعه قطعه شود از هرقطعه یک بوته جدید علف هرز می‌تواند به وجود آید. توسعه و گسترش علف‌های هرز از طریق تولید زیادی بذر و جوانه زدن آنها در سال‌های بعد می‌باشد. بذر علف‌های هرز توسط عواملی مختلفی مانند: باد، آب، آبیاری، حیوانات، استفاده از بذور نامرغوب و آلوده به بذر علف‌های هرز و همچنین توسط انتقال خاک داری بذر علف‌های هرز به مزارع دیگر که توسط ادوات کشاورزی ممکن است انجام پذیرد، منتشر می‌شوند.

طبقه بندی و شناسایی علف های هرز

علف‌های هرز از نظر گیاه شناسی دارای خانواده‌های متعدد و دارای جنس‌ها و گونه‌های زیادی هستند. علف‌های هرز دارای چندین روش طبقه بندی می‌باشد. طبقه بندی از نظر گیاه شناسی، طبقه بندی از لحاظ یکساله یا دوساله و چندساله بودن و طبقه‌بندی از لحاظ شکل ظاهری (پهن برگ ونازک برگ بودن) شناسایی علف‌های هرز به ما در جهت کنترل بهتر آنها کمک می‌نماید. علف‌های هرز از تنوع زیادی برخوردار بوده و در مناطق مختلف و شرایط متفاوت از قبیل ارتفاع، شیب، نوع خاک (اسیدی یا قلیایی)، رطوبت و شرایط مختلف اقلیمی علف‌های هرز متنوعی را می‌بینیم. علف‌های هرز در مقایسه با محصولات زراعی به شرایط سخت محیطی، رطوبت کم، غیر حاصلخیز بودن خاک ودر حالت کلی به حداقل امکانات جهت رشد عادت کرده اند و با توجه به روش‌های تکثیری متفاوت کنترل آنها مشکل می‌باشد. در این نشریه با توجه به گستره وسیع طبقه بندی و به منظور کاربردی کردن نوع طبقه بندی سعی کردیم، تا از لحاظ شکل ظاهری علف‌های هرز مهم و خسارت‌زا را در حد توان شناسانده و روش‌های کنترل آنها را یادآور شویم.

برای خرید پیت ماس به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

1- پهن برگ:

پیچک صحرایی (سارماشیق) علف‌ها هرز چند ساله بوده وتوسط بذر و ساقه‌های خزنده (ریزوم) تکثیر می‌یابد. برای کنترل پیچک می‌توان در غیر فصل زراعی (عدم وجود زراعت در زمین) و یا زمان آیش‌گذاری، در مزارع آبی و دیم‌زارها با استفاده از علفکش عمومی (همه چیز کش) مانند: رانداپ و سم‌پاشی مزرعه با آن و یا منحصراً در مزارع آبی با شخم عمیق و جمع کردن ریزوم و ریشه‌های علف هرز با دندانه میخی اقدام به کنترل کرد.
شقایق (خشخاش) گیاهی یک ساله بوده وتوسط بذر تکثیر می‌یابد، ساقه آن در پایین کرکدار، که با استفاده از علف‌کش توفوردی و سم پاشی در مرحله 4 تا 6 برگی می‌تواند کنترل گردد.
 گل گندم (گوگ ککله) علف هرز یک ساله بوده و توسط بذر تکثیر می‌یابد و علف هرز اختصاصی گندم می‌باشد.
سااقه دارای انشعابات و به صورت کرکدار و تار عنکبوتی می‌باشد و کنترل آن با علف‌کش‌های توفوردی وگرانستار می‌باشد.
تربچه وحشی (ترپک یا ساری چیچک) این علف هرز یکساله واز علف های هرز مهم مزارع گندم بوده و توسط بذر تکثیر می‌یابد در زمان تشکیل بوته کامل گل‌های زرد رنگ تولید می‌کند. این علف هرز به راحتی توسط علف‌کش‌های توفوردی یا وگرانستار کنترل می‌گردد.
فرفیون(سوتی جه) علف هرزه یکساله می‌باشد. بوته آن بدون کرک، که توسط بذر تکثیر می‌یابد و از علف‌های هرز عادی مزارع گندم بوده وبیشتر در مزارع دیم دیده می‌شود. در صورت شکسته شدن ساقه شیرابه سفید از آن خارج شده که سمی می‌باشد. کنترل آن توسط علفکش توفوردی می‌باشد.
ازمک (ایلان گولی،آق گول) این گیاه چند ساله و با رویش زمستانه بوده، دارای انشعابات زیاد در بالا و با گل‌های سفید می‌باشد که توسط بذر و ریشه‌های سطحی تکثیر می‌یابد. با علف‌کش‌های توفوردی و گرانستار وسم پاشی در زمان مناسب کنترل می‌شود. خاکشیر(شوورن) این علف هرز یکساله که بذر آن جوانه زنی نیاز به سرمای تقربیاً دراز مدت دارد و در نقاط سرد سیری قدرت تکثیر فراوان دارد، دارای بوته علفی وکرکدار وبا گل‌های زرد می‌باشد توسط سموم توفوردی و یا گرانستار وسم پاشی در زمان مناسب به راحتی کنترل می‌گردد.
شیر پنیر(بی تی راخ) این علف هرز یکساله و خزنده بوده و با استفاده از بوته‌های گندم بالا می‌رود. توسط بذر تکثیر یافته و علاوه بر رقابت با گندم باعث خوابیدگی آن نیز می‌شود. علفکش توفوردی بر روی این گیاه کم تاثیر بوده ولی گرانستار آن را به خوبی کنترل می‌نماید.
ترشک (تورشک) گیاهی چند ساله با ریشه‌ای قوی و ضخیم با ساقه ای ایستاده و قرمز رنگ است که توسط بذر و ریشه تکثیر می‌یابد .سم پاشی در موقع مناسب با علفکشهای توفوردی وگرانستار آن را کنترل می‌کند.
خارشتر (دوه تیکانی) گیاهی چند ساله با رویش بهاره ودارای بوته ای نیمه چوبی است .کنترل آن با سمومی مانند توفوردی مشکل بوده و بیشتر توسط عملیات زراعی مانند آیش گذاری مزرعه وشخم عمیق و جمع آوری میسر می باشد.
بابونه (بابانک) علف هرز یکساله با رویش بهاره بوده و دارای گل‌های سفید با ساقه ایستاده است که در بالا منشعب شده و دارای موهای پراکنده می‌باشد و توسط بذر تکثیر می‌یابد. این گیاه به راحتی توسط سموم توفوردی وگرانستار و سم پاشی ازبین می‌رود. تلخه (آجی ککله) گیاهی چند ساله با رویش پاییزه و دارای بوته ای کرکدار و به رنگ سبز مات با گل‌های بنفش است که توسط بذر و ریشه تکثیر می‌یابد. کنترل شیمیایی آن مشکل بوده و به وسیله جمع آوری ریزوم‌ها از سطح مزرعه می‌تواند کنترل شود.

طبقه بندی، شناسایی و کنترل علف‌های هرز

2- نازک برگ‌ها:

یولاف وحشی (وله میر) این گیاه از علف‌های هرز مهم مزارع گندم بوده و وجود یک بوته آن در یک متر مربع از مزرعه گندم باعث افت محصول کل مزرعه تا ده در صد می‌گردد. این گیاه یکساله بوده و توسط بذر تکثیر می‌گردد. کنترل آن توسط سم پاشی در مرحله پنجه زنی با سموم نازک برگ‌کش مانند تاپیک و پوماسوپر و نیز استفاده از بذور گواهی شده و بوجاری شده ممکن است. چاودار وحشی(چودار) گیاهی یکساله شبیه گندم با خوشه‌های کرکی که ارتفاع بوته آن از گندم بیشتر می‌باشد و در زمان خوشه‌دهی به راحتی در مزرعه قابل تشخیص است. سموم نازک برگ کش آن را کنترل نمی‌نمایند و باید توسط روش‌های زراعی مانند سر چینی خوشه‌ها در مزارع بذری گندم وکشت بذور گندم عاری از بذر چاودار کنترل گردد.
قیاق(قمیش) گیاهی چند ساله با ارتفاع بلندتر از گندم وخوشه‌های بزرگ قرمز و منشعب است که با ریشه‌های خزنده زیر زمینی تکثیر می‌یابد. این گیاه داری ترشحات سمی در ناحیه ریشه می‌باشد که از این طریق نیز به محصول خسارت وارد می‌نمایند همچنین درزمان برداشت محصول به دلیل علفی و سبزبودن در برداشت با کمباین مشکل ایجاد می‌کند. کنترل آن در مزرعه گندم توسط سموم نازک برگ کش مشکل و یا غیرممکن است. برای کنترل آن در زمان آیش علاوه بر شخم عمیق و جمع آوری ریشه‌ها در مراحل اولیه سبز شدن نیز از سموم علف‌کش عمومی مانند رانداپ یا پاراکوات می‌توان استفاده نمود، ولی اصلی‌ترین راه مبارزه با این علف هرز زهکشی مزرعه و از بین بردن شوری خاک می‌باشد.
جوموشک (آق اوت) گیاهی یکساله، زمستانه و علفی است که توسط بذر تکثیر می‌یابد. سموم نازک برگ‌کش تقربیاً بر روی این گیاه اثر نداشته و باید توسط آیش و تناوب و نیز کشت بذور عاری از بذر علف هرز و زهکشی زمین کنترل گردد.
کنترل علف‌های هرز در خصوص علف‌های هرز سه نکته پیشگیری، کنترل و ریشه کنی مطرح می‌باشد مسئله پیشگیری یعنی جلوگیری از ورود بذر با کلیه اندامهایی که هر علف هرز می‌تواند توسط آن تکثیر بیابد به مزرعه. اگر این مورد به خوبی اجرا شود از خسارات جلوگیری گردیده و مقرون به صرفه می‌باشد ولیکن برخی از عوامل که کنترل آن‌ها از دسترس انسان خارج است ، مسئله پیشگیری را دچار نقصان کرده است. ریشه کنی علف هرز نیز نمی‌تواند به طور کامل انجام پذیرد، چون این امر زمانی ممکن است که همه بذور علف‌های هرز در یک زمان سبز شوند، تا توسط سمپاشی و یا دیگر روش‌ها ریشه‌کن شود. همچنین با توجه به اینکه تعداد زیادی از انواع بذور علف‌های هرز می‌توانند در حالت خواب رفتگی به سر برده و سال‌های زیادی را در این وضع بمانند لذا نمی‌توان آن‌ها را ازبین برد و به طور کلی ریشه‌کنی کرد. بنابراین نتیجه می‌گیریم که به صورت صددر صد نمی‌توانیم با علف‌های هرز مبارزه نماییم، پس راه مناسب آن روش کنترل یعنی پایین نگه داشتن جمعیت علف‌های هرز و کاهش دادن خسارت آن‌ها می‌باشد. کنترل توسط روش‌های متنوعی انجام می‌پذیرد که اختصاراً به شرح زیر می‌باشد:

1- پیشگیری (PREVENTATION)
_ استفاده از بذور بوجاری شده
_ عدم استفاده از کودهای نپوسیده دامی
_ جلوگیری از به بذر نشستن علف‌های هرز حواشی مزارع، باغات، پارک‌ها، جوی‌ها، کانال‌های آبیاری و غیره
_ کنترل آبهای ورودی به قطعات، بدین صورت که در طول مسیر آبیاری علف هرز وجود نداشته باشد.
_ ایجاد بادشکن‌های مناسب جهت پیشگیری از انتشار علف‌های هرزی که بذور آنها توسط باد جابجا می‌گردند.
_ کاربرد علف‌کش‌ها در مراحل قبل از رشد (Pre-Emergence ) و در ابتدای رشد (Post-Emergence)
_ تمیز نمودن ماشین آلات و ادوات کشاورزی قبل از ورود به مزرعه و یا قطعه مورد نظر

2- ریشه کنی (Eradication) ریشه کنی یعنی از بین بردن کامل یک گیاه، به عنوان مثال در جنگل‌های سوزنی برگ آمریکا جهت مبارزه با دارواش توصیه گردیده که کلیه میزبان‌های این انگل را از بین ببرند. چنانچه در منطقه‌ای علف هرز جدیدی پیدا شد، اقدام ریشه کنی می‌تواند از گسترش آن جلوگیری نماید. هنگام ریشه‌کنی می‌بایست حتی المقدر از عوارض جنبی ناشی از دخالت در محیط جلوگیری گردد.
3- روش کنترل مکانیکی: یعنی استفاده از شخم با انواع ادوات کشاورزی مناسب و نیز انجام وجین دستی جهت از بین بردن علف‌های هرز.
4- روش کنترل زراعی: این روش شامل کلیه مسایل زراعی از قبیل رعایت تناوب زراعی (تعویض کشت سال به سال با محصولات دیگر)، انتخاب ارقام متناسب وپنجه ده، عملیات خاک‌ورزی، انتخاب زمان کاشت مناسب، تنظیم آبیاری، رعایت کاشت بذر در عمق و تراکم مناسب و نیز کشت گیاهی که توان رقابت با علف‌های هرز آنها بالا است می‌باشد.
5- روش کنترل بیولوژیک: یعنی استفاده از موجودات زنده مانند جانوران، حشرات، قارچ‌ها، باکتری‌ها و... به عنوان دشمنان طبیعی شناخته شده برای کنترل علف‌های هرز که در برخی موارد کاربرد داشته ولی فعلاً بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد.
6-روش کنترل فیزیکی: عمل بوجاری و جداسازی بذر علف‌های هرز از بذر گندم، استفاده از آتش برای کنترل علف‌های هرز در حاشیه مزراع و جاده ها جزو روش‌های کنترل فیزیکی می‌باشند.
7 - روش کنترل شیمیایی: استفاده از سموم علفکش را شامل می‌شود که از راه‌های موثر و زود بازده بوده ولی باید اصول آن را رعایت گردد (از نظر مقدار و زمان مصرف)
8- روش کنترل تلفیقی: یعنی استفاده از مجموعه روش‌های گفته شده در بالا که بهترین نتیجه را داشته و علاوه بر صرفه اقتصادی، عوارض سموم شیمیای و آلودگی‌های محیط زیست را نیز کاهش می‌دهد و از روش‌های کنترل مورد توصیه است.

کنترل شیمیایی علفهای هرز در کنترل شیمیایی، از سموم علفکش برای کنترل علف‌های هرز استفاده می‌شود.علف‌کش‌ها از نظر نوع و زمان مصرف و روش‌های استفاده مختلف می‌باشند. علف‌کش‌های عمومی، سمومی هستند که همه نوع علف هرز وحتی خود محصول را ازبین می‌برند مانند راند آپ که بیشتر در مزارع تحت آیش و حاشیه مزارع و کانال‌های آبیاری مصرف می‌گردد. علف‌کش‌های اختصاصی و انتخابی سمومی هستند که علف‌های هرز خاصی را در محصول خاصی مانند گندم کنترل می‌نمایند. مثلاً علف‌کش‌های توفوردی وگرانستار (گیاهستار) را که منحصراً علف‌های هرز پهن برگ را در مزرعه گندم کنترل می‌نماید و یا علفکش تاپیگ و پوما سوپر که انتخابی مزراع گندم بوده و برای کنترل علف‌های هرز نازک برگ به کار می‌روند. برخی از سموم علفکش دومنظوره نامیده می‌شوند، مانند شوالیه وآسرت که هم برای کنترل علف‌های هرز نازک برگ و هم علف‌های هرز پهن برگ در مزارع گندم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقدار مصرف علف‌کش‌های رایج فوق به شرح زیر می‌باشد:
_ علف‌کش توفوردی 1 تا 5/1 لیتر در هکتار
_ علف‌کش گرانستار 20 تا 25 گرم در هکتار
_ علف‌کش تاپیک 7/0 تا 8/0 لیتر در هکتار (در مزرعه جو نباید مصرف گردد)
_ علف‌کش پوماسوپر 8/0تا 1 لیتر در هکتار
_ علف‌کش شوالیه 400 گرم در هر هکتار
_ علف‌کش آسرت 2 لیتر در هکتار در استفاده از سموم می‌توانیم برای صرفه جویی در زمان و انرژی، در صورت توصیه کارشناسان برخی از سموم را با هم دیگر اختلاط نماییم، البته باید دقت نمود که همه سموم قابل اختلاط با هم نبوده و ممکن است با هم سازگاری نداشته باشند، مثلاً علف‌کش‌های هورمونی مانند توفوردی با هیچ کدام از علف‌کش‌ها قابل اختلاط نیستند. ولی علفکش گرانستار با سموم نازک برگ کش مانند تاپیک وپوما سوپر قابل اختلاط می‌باشد.
سم پاشی واصول ایمنی برآورد وتعیین میزان آب مورد نیاز در سمپاش جهت عملیات سمپاشی نیز خیلی مهم می‌باشد. در سم‌پاش‌های مختلف میزان مصرف آب در هکتار متفاوت است، مثلا سمپاش پشت تراکتوری بومدار حدود 200 تا 300 لیتر آب و سمپاش پشتی موتوری 100 تا 120 لیتر آب مصرف می‌کنند. اگر مقدار آب استفاده شده در عملیات سمپاشی زیاد باشد سم رقیق می‌شود و تأثیر آن کمتر می‌شود و بالعکس اگر آب سمپاشی کم باشد سم غلیظ شده و به تمام مزرعه نمی‌رسد وحتی در قسمت‌های سم‌پاشی شده نیز ممکن است باعث گیاه‌سوزی شود‌. بنابراین قبل از استفاده از سمپاش در مزرعه می‌بایست نسبت به کالیبره کردن سمپاش اقدام نماییم. کالیبره کردن یعنی اینکه سمپاش مورد استفاده ما چه مقدار آب در یک هکتار مصرف می‌نماید.
نحوه عمل : سطح کوچک و با ابعاد مشخص زمین خالی را با استفاده از مقدار معینی آب خالص که درون سمپاش می‌ریزیم آب‌پاشی می‌کنیم و بدین وسیله مقدار آب مصرفی را به تناسب در یک هکتار بدست آورده و بعد مقدار توصیه شده از علفکش مورد نظر را به نسبت با مقدار آب لازم مخلوط کرده و شروع به سمپاشی می ‌ماییم مثلاً اگر برای سمپاش پشت تراکتوری 400 لیتری، مقدار آب لازم برای یک هکتار 200 لیترباشد، پس با یک مخزن پر (400 لیتری ) می‌توان سطح 2 هکتار را سمپاشی کرد و چنانچه اگر بخواهیم از علفکش تو فوردی استفاده کنیم که مقدار مصرف آن یک لیتر در هکتار است پس باید در مخزن مقدار 2 لیتر علف‌کش بریزیم تا بتوانیم 2 هکتار را سمپاشی کنیم.

چگونگی تاثیر علف‌کش‌ها

سموم علف‌کش‌ها قادرند روی علف‌های هرز به طرق مختلف تاثیر گذاشته و آنها را نابود سازند. سموم را براساس اینکه چگونه روی علف‌های هرز تاثیر خواهند گذاشت به چند دسته تقسیم می‌کنیم که در ذیل به اختصار بیان می‌گردد:
1- علف‌کش‌های تماسی علف‌کش‌ها ممکن است به صورت تماسی عمل کنند. یعنی با کاربرد آنها روی قسمت‌های هوایی گیاه موجب نابودی گیاه هرز گردند. قسمت‌هایی از گیاه که با سم در تماس نیستند. نظیر: ریشه دائمی، ریزوم و پیاز ممکن است از بین نرفته و قدرت رویش خود را حفظ نمایند. استفاده از سموم تماسی بیشتر در خصوص علف‌های هرز یکساله توصیه می‌گردد. 2- علفکش‌های سیستمیک پس از کاربرد علف‌کش‌های سیستمیک، چه روی قسمت‌های هوایی و چه از طریق برگ‌ها، ساقه‌های سبز و یا ریشه، جذب گیاه شده و به نقاط مختلف گیاه انتقال می‌یابد. سموم سیستمیک اثر مخرب خود را روی نقاط حساس مریستم اعمال خواهد نمود. این ترکیبات قادر خواهند بود علف‌های هرز دائمی را از بین برده و از تراکم آنها بکاهد. 2,4- طبق خاصیت سیستمیک در یونجه جذب می‌شود ولی به دلیل خصلت D.B به عنوان مثال ترکیب بیوفیزیولوژیک یونجه، زیانی برای آن نخواهد داشت، ولی در علف‌های هرز به ماده شیمیایی D - 2,4 تبدیل شده که مخرب و نابودکننده آنها خواهد بود.
3-علف‌کش‌های خاک این سموم از مشتقات اوره بوده که از طریق خاک استعمال می‌گردد. بعد از مصرف این علف‌کش‌ها مولکول‌های علفکش روی ذرات خاک ثابت شده و خاصیت علف‌کشی خود را (بسته به نوع سموم) تا مدتی حفظ خواهند نمود. زمان و موارد مصرف علف‌کش‌ها: علف‌کش‌ها را می‌توان روی اندام‌های هوایی گیاه، نظیر برگ، ساقه و یا خاک مورد استفاده قرارداد. بعضی سموم را می‌توان در سطح خاک پاشید و یا اینکه پس از آماده کردن زمین، با غلظت مشخص روی خاک پاشیده و باانجام یک شخم سطحی با خاک مخلوط نمود. کاربرد سموم می‌تواند به صورت تزریق در خاک انجام پذیرد. که در هر حال بستگی به چگونگی مرحله رویش علف هرز و گیاه اصلی خواهد داشت.
مراحل استعمال سموم به شرح ذیل می‌باشد:
الف - پیش کاشت ( pre - planting ) اینگونه سموم را می‌توان قبل از کاشت گیاه اصلی در خاک مصرف نمود. سموم یاد شده قادر می‌باشند بذور در حال رویش را نابود سازند. جهت استفاده از این سموم می‌بایست دوره کارائی و دوام سم و نیز حساسیت بذور مورد کاشت را مد نظر داشته باشیم.
ب- پیش رویش (pre-emergence) علف‌کش‌های پیش رویش در فاصله کاشت تا جوانه زدن مورد مصرف قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر قبل ازاینکه گیاه تحت کشت و یا علف‌های هرز جوانه بزنند، می‌توانند آنها را نابود سازند.
ج- پس رویش (Post -Emergence) اینگونه علف‌کش‌ها را می‌توان پس از سبز شدن گیاه تحت کشت و علف‌های هرز مصرف نمود. این دسته از علف‌کش‌ها را می‌توان به صورت انتخابی مصرف نمود. به گونه‌ای که بدون آسیب رسانیدن به گیاه اصلی، علف‌های هرز را نابود سازند.

اختلاط علفکش با آب آبیاری (هربیگیشن HERBIGATION )
مقدار آب لازم از طریق آبیاری، برای مخلوط کردن علف‌کش با خاک، بسته به عواملی می‌باشند که عبارتند از: نوع خاک، علف‌کش و نوع گیاه. هرچه مقدار رسی یا مواد آلی، عمق توسعه ریشه علف هرز و قدرت جذب علف‌کش به کلوئیدهای خاک بیشتر بوده و حلالیت علف‌کش کمتر باشد، مقدار آب زیادتری برای آب شوئی علفکش به داخل خاک مورد نیاز است. مقدار آب لازم برای نفوذ کافی علف‌کش در داخل خاک از یک تا 3 سانتیمتر مکعب و بسته به عوامل اشاره شده فوق فرق می‌کند. برچسب بسیاری از علف‌کش‌های مورد استفاده در خاک، امکان استفاده آنها را از طریق سیستم آبیاری مشخص می‌کند. معمولا" این روش که بوسیله آب آبیاری علف‌کش‌ها را منتقل می‌کنند، سم آب (Herbigation) می‌نامند. مزایای این تکنیک اختلاط، کاهش زمان مورد نیاز برای سمپاشی (فقط باید مقدار انتقال علف‌کش به داخل آب کنترل و اندازه‌گیری شود) و عدم بکارگیری سمپاش‌های موتوری یا ماشین آلات مخلوط کننده در قطعه مور نظر است. (آب آبیاری هر دو کار را باهم انجام می‌دهد)
در روش‌های مدیریتی که هدفش کاهش یا عدم انجام شخم است، به وسیله آبیاری از علف‌کش‌هایی که نیاز به مخلوط سازی دارند نیز می‌شود استفاده کرد. مقدار آب لازم برای انتقال علف‌کش تا حدی بسته به علف‌کش مورد استفاده و بافت خاک فرق می‌کند. با آبیاری بارانی بین یک تا 3 سانتیمتر مکعب آب توصیه می‌شود. در سیستم‌های آبیاری تحت فشار، مانند آبیاری بارانی، علف‌کش به داخل آب تزریق می‌شود، در این روش برای انتقال مقدار صحیح علف‌کش، نیاز به یک پمپ تزریق مناسب است. اگر قبل از تزریق، علف‌کش بایستی رقیق شود، هم زدن هنگام تزریق الزامی است. پمپ تزریق بایستی به سیستم آبیاری متصل شود تا در صورتیکه آب چاه قطع شد. علف‌کش در داخل سیستم حرکت نکند یا در صورت از کار افتادن پمپ سوم، به داخل چاه منتقل نگردد. فرمولاسیون‌های تجاری چندین علف‌کش تیوکاربامات‌ها، آلاکلر، آترازین و بعضی ترکیبات دیگر از استعمال می‌شوند. بعضی از (Center Pivot) جمله علف‌کش‌هایی هستند که با آبیاری فوارهای علفکش‌های تیوکاربامات را نیز همراه با متدهای ردیفی یا نشتی استفاده می‌کنند.در این حالت، علف‌کش توسط نیروی جاذبه وارد آب آبیاری می‌شود. در ذیل به چگونگی اصول و روش کار به اختصار اشاره میگردد ولی باید این نکته را مد نظر داشت که هنر انتخاب علفکش، دوز مصرفی و دیگر نکات تخصصی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و حتماً باید تحت نظارت پیگیر کارشناس مربوطه انجام پذیرد چرا که علف‌کش‌ها همانند شمشیر دولبه‌ای هستند که اگر به گونه‌ای اصولی و تخصصی از آن‌ها استفاده نشود، خسارات جبران ناپذیری بر جای خواهند گذاشت. روش مبارزه با علف‌های هرز از طریق اختلاط سم با آب آبیاری هربیگیشن(Herbigation) نامیده می‌شود که از ادغام دو کلمه علف‌کش (Herbicide) و آبیاری (Irrigation) حاصل آمده است. این روش هرچند در اصل برای مصرف علف‌کش‌ها ابداع شده است ولی در حال حاضر در مورد تعدادی از حشره‌کش‌ها و قارچکش‌های موثر بر علیه آفات و بیماری‌های خاکزی نیز اعمال می‌گردد. در حال حاضر هربیگیشن در سراسر دنیا با موفقیت در محصولات مختلف بکار می‌رود.
این روش در تمام انواع آبیاری اعم از غرقابی، نشتی، بارانی و قطره‌های قابل اجراء است و بسته به نوع آبیاری می‌تواند به دوصورت زیر به انجام برسد:
الف - طریقه اجراء هربیگیشن در سیستم‌های ثقلی: که در آن‌ها برای به حرکت در آمدن آب (Furrow) و نشتی (Flood) سیستم‌های ثقلی شامل آبیاری غرقابی در روی سطح زمین تنها نیروی ثقل مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در این سیستم‌ها سم در مدخل مزرعه یا قطعه مورد نظر به مقدار لازم با آبیاری مخلوط شده و به خاک داده می‌شود. در سیستم‌های ثقلی (غرقابی و نشتی) باید سطح خاک تا حد امکان صاف و کم شیب و شدت جریان آب ثابت بوده، ورود سم به داخل آب در تمام طول مدت آبیاری، به طور یکنواخت ادامه داشته باشد. برای اجرای هربیگیشن، عملیات زیر را به ترتیب انجام می‌دهیم.
1 - مساحت مزرعه مورد نظر را به دقت اندازه گرفته و نتیجه را به هکتار تبدیل کنیم.
2 - زمان مورد لزوم، برای آبیاری مساحت مورد نظر را براساس تجربه قبلی و یا به روش‌های متعارف تعیین کنیم.
3 - مخزن دستگاه مصرف سم را از سم موردنظر پر کرده و آنرا در اول زمین مورد نظر بر روی نهر آبیاری قراردهیم. توصیه می‌شود برای اختلاط بهتر سم با آب آبیاری در پایین دست دستگاه مصرف سم، مانعی مانند دو قطعه چوب یا آهن به صورت ضربدر و یا تخته سنگ نسبتا" بزرگی در داخل نهر قرار دهیم تا آب دچار تلاطم شده و کاملا" با آن مخلوط گردد.
4 - با در نظر گرفتن نوع خاک و علفهای هرز رایج در منطقه، دوز مصرف علفکش را تعیین و با استفاده از فرمول زیر میزان ورود سم از دستگاه به داخل نهر آبیاری (دبی دستگاه) را محاسبه کنید:
دوز سهم (لیتر در هکتار)=دبی × 0,06 (ضریب ثابت)مساحت × زمان آبیاری
5 - شیر خروجی دستگاه را کمی باز و سم خارج شده را به مدت یک دقیقه در یک استوانه مدرج یا ظرف مناسب دیگری جمع آوری کنید و حجم آن را اندازه بگیرید. رقم حاصله را با عدد محاسبه شده در بند( 4) مقایسه و در صورت عدم تطابق دو عدد با هم با کمتر یا زیادتر باز کردن شیر خروجی، میزان خروج سم را دراندازه مورد نیاز تنظیم کنید.
ب - طریقه اجرای هربیگیشن در سیستمهای تحت فشار: در سیستمهای تحت فشار شامل آبیاری‌های بارانی (Sprinkler) لوله مشبک( Gated Pipe) و قطرهای (Drip) که در آنها نیروی لازم برای به حرکت درآمدن آب، توسط پمپ‌های آبیاری تامین می‌گردد. در این سیستم‌ها، سم با بکارگیری وسایل خاص، به داخل سیستم آبیاری تزریق و یا مکیده شده در مزرعه پخش می‌شود. در سیستم‌های تحت فشار سم یا به صورت خالص توسط انژکتور مخصوص به داخل سیستم تزریق و یا به صورت رقیق شده توسط پمپ آبیاری به داخل دستگاه مکیده می‌شود. در هر دو حالت و صرف نظر از طول مدت آبیاری، میزان ورود سم به داخل سیستم باید طوری باشد که تمام سم مورد نیاز بتواند سیستمهای ثابت آبیاری بارانی ثابت (Solid Set) لوله مشبک و قطره ای در یک ساعت اول آبیاری و در سیستم‌های متحرک آبیاری بارانی دایره ای(Center Pivot) و بارانی مستقیم (Wheel Line) در چرخه اول آبیاری وارد سیستم شده و درسطح مزرعه پخش گردد.
در سیستم‌های ثابت، پس از اتمام مصرف سم، آبیاری با آب خالص ادامه می‌یابد تا حجم موردنظر از آب به زمین داده شود. در سیستم‌های تحت فشار دبی پمپ انژکتور با استفاده از فرمول ذکر شده که در بند الف - 4 همین بخش آمده است محاسبه می‌گردد. در کلیه سیستم‌های تحت فشار، در صورتی که منبع تغذیه سیستم، نهر یا حوضچه آب باشد می‌توان به جای استفاده از پمپ انژکتور و تزریق سم به داخل سیستم، مصرف سم را در مجاورت محل قرار گرفتن خرطوم مکنده پمپ آبیاری قرار داد تا سم بلافاصله پس از خروج از دستگاه، به داخل سیستم آبیاری مکیده شود. در سیستم‌هایی که از آب چاه و یا هر نوع لوله کشی برای آبیاری استفاده می شود، سم باید توسط پمپ انژکتورکه قادر به تولید فشاری در حدود یک اتمسفر بیشتر از فشار پمپ آبیاری باشد، به داخل سیستم تزریق گردد. محل تزریق سم به داخل سیستم می‌تواند قبل از پمپ آبیاری و یا بعد از آن باشد که حالت اول به دلیل اختلاط کامل‌تر سم با آب، بیشتر مورد توصیه است. برای جلوگیری از آلوده شدن اتفاقی منبع آب باید در محلی قبل ازمحل تزریق سم به داخل سیستم، یک شیر یک طرفه نصب شود تا در صورت ازکار افتادن، سم وارد چاه و یا سیستم لوله کشی نشود. هر دو پمپ آبیاری و انژکتور باید توسط مدار و یا دستگاه واحدی کنترل شوند، تا چنانچه یکی از آن‌ها به هر دلیلی از کار بازماند، دیگری نیز بطور خودکار متوقف گردد.
مزایای هربیگیشن در مقایسه با روش‌های معمولی کاربرد علف‌کش‌ها هربیگیشن دارای مزایای متعدد به شرح زیر می‌باشد:
1 - پخش سم در زمین با روش هربیگیشن از سایر روش‌های سم‌پاشی یکنواخت‌تر است. هربیگیشن به قدری دقیق عمل می‌کند که در بعضی از کشورها، تعدادی از علف‌کش‌ها، فقط به این روش اجازه مصرف دارند.
2 - در هربیگیشن برای مصرف سم، به سمپاشی و برای اختلاط آن با خاک، به وسایل خاص و دیگر ماشین آلات کشاورزی نیازی نیست.
3- در هربیگیشن، نیاز به کارگر و هزینه‌های کارگری بسیار کمتر از سایر روش‌های سمپاشی است.
4-در هربیگیشن، خطر حرکت ذرات سم با باد(Drift) و آلودگی زمین‌های اطراف بسیار کمتر از سایر روش‌های سمپاشی است.
5 - در شرایط نامساعد جوی مانند، باد، باران، گرماو سرما تاثیری به کارآیی هربیگیشن ندارند و قادر به جلوگیری از اجرای آن نیستند. در صورتی که سمپاش‌های متعارف، اثر عوامل محیطی بسیار شدید است و مخصوصاً باد شدید و بارندگی می توانند از انجام سمپاشی جلوگیری کنند.
در سمپاشی مزارع به نکات زیر توجه داشته باشیم:
1- انتخاب علف‌کش مناسب و موثر در کنترل علف هرز غالب مزرعه ضمن مشورت با کارشناسان ذیربط
2- رعایت دوز سم توصیه شده و رعایت موارد فنی اختلاط و نحوه استفاده از علف کش
3- در دماهای پایین و بالا از علف کش استفاده ننماییم، به طوری که در مواقعی که هوا سرد است به دلیل توقف رشد علف هرز تاثیر پذیری علف‌کش کمتر خواهد بود. در استان اردبیل و در مناطق سردسیری آن اواخر فروردین تا اوسط اردیبهشت و در مناطق گرمسیری استان از اواخر اسفند تا اواسط فروردین بهترین زمان مصرف علف‌کش‌ها در غلات محسوب می‌گردد. (البته به شرط مناسب بودن وضعیت آب و هوا و با نظر تیم کارشناسی شبکه‌های مراقبت مدیریت‌های جهاد کشاورزی).
4- قبل از اقدام به سمپاشی از وضعیت جوی خصوصاً بارش باران ومسیر و سرعت باد اطلاع بدست آورید. زیرا بارش باران باعث شسته شدن سم از روی علف‌های هرز می‌شود و باعث پاشش غیر یکنواخت وبادبردگی و هدر رفت علف‌کش یا ایجاد خسارت در مزارع همجوار نا همگون می‌شود.
5- از اختلاط سموم علف‌کش ناسازگار با هم خصوصاً علفکش های هورمونی با سایر علف‌کش‌ها خودداری نماییم.
6- در هوای آفتابی شدید از سمپاشی خوداری نماییم زیرا قطرات سم باقی مانده بر روی برگ‌ها در شرایط آفتابی شدید باعث ایجاد لکه‌های گیاه سوزی بر روی گیاهان زراعی مز گردد.
7- اگر از عفکش توفوردی می‌خواهیم استفاده کنیم و در مزارع همسایه محصولاتی مانند یونجه، چغندر، حبوبات وپنبه کاشته شده باشد، باید دقت نماییم تا این سم به این مزارع برخورد ننمایید. (خصوصاً مسیر باد بایستی در نظر داشت).
8- بعد از هر سم پاشی داخل مخزن و شلنگ و نازل آن را با آب و مواد شوینده باید بشوییم.
9- در سمپاشی و ریختن سموم به داخل مخزن باید مسایل احتیاطی را رعایت نموده و باید از لباس مخصوص و دستکش و عینک وکلاه و ماسک و کفش سمپاشی (چکمه ) استفاده نمود.
10- قبل استفاده از سموم بر چسب و بروشور سموم را مطالعه و با کارشناسان ذیربط مشورت نمایید.