معرفی گل سوسن یا لیلیوم

گل سوسن یا لیلیوم یکی از زیباترین گلهایی است که امروزه طرفداران بی‌شماری را بخصوص به شکل شاخه گل بریده به خود اختصاص داده است. زیبایی شکل خاص و طیف رنگی گلبرگ‌های آن به همراه ماندگاری نسبتاً قابل توجه گل شاخه بریده آن، از دلایل معروفیت این گیاه است. گل سوسن با نام علمی "Lilium spp" اگر چه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند ولی این گیاه را می‌توان در فضای باغ و باغچه نیز کشت کرد اما در مناطق سردتر علاوه بر فضاهایی همانند گلخانه‌ها، از گلدان نیز می‌توان استفاده کرد و این گیاه را به عنوان گیاهی گلدانی تحت کشت و پرورش قرار داد.

برای خرید پیاز گل لیلیوم معطر هلندی به فروشگاه نازبو مراجعه کنید.

گل‌دهی: گل سوسن به طور معمول در تابستان گل می‌دهد ولی برخی گونه‌ها کمی زودتر و در بهار گل می‌دهند و با زودرسی می‌توان زمان گل‌دهی را به نحوی تغییر داد که همزمان با عید نوروز باشد. برای این کار سوخ‌ها (پیازها) را باید در ماه‌های آذر و دی در گلخانه کشت کرد. در مناطق سردسیری، گل سوسن در گلدان کشت شده و در بهار به زمین منتقل می‌شود.

برای خرید خاک و بستر کشت به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

جهت خرید پیاز گل مریم به فروشگاه نازبو مراجعه کنید.

نیازهای سوسن (لیلیوم)

آبیاری: آبیاری مسئله مهمی در لیلیوم های کاشته شده در گلدان است، زیرا که پیاز لیلیوم به محیط کاشت خیس بسیار حساس است و ابتدا لکه‌های قهوه ای رنگ بر روی برگسار آن ایجاد می‌شود و یا حتی بدون بروز این عارضه در نهایت پژمرده شده و از بین می‌رود، بنابراین آبیاری آن باید با دقت انجام شود.

پیازها را بعد از کاشت آب دهید در هر مربته آبیاری مطمئن شوید که آب به ریشه‌ها رسیده با این حساب باید آب از زهکش ته گلدان حتماً خارج شود. پیازهای لیلیوم محیط مرطوب را دوست ندارند و بین هر مرتبه آبیاری بهتر است که سطح خاک خشک شود.

زردی برگ‌ها و باز نشدن گل‌ها از جمله دلایل آبیاری زیاد است. از پاشیدن قطرات آب در زمان آبیاری خودداری کنید. نمونه‌های متعلق به Oriental بهتر است که با آب سبک و بدون گچ آبیاری شوند، زیرا به افزایش اسیدیته خاک حساس هستند.

دما مور نیاز سوسن : رشد و گلدهی گل سوسن تحت تأثیر مستقیم دمایی است که سوخ‌ها، پس از کاشت در آن شرایط قرار می‌گیرند. همچنین دمای ماه‌های آخر کشت و کار سوخ در مزرعه اثر ویژه‌ای در رشد و نمو گلدهی این محصول دارد.

پس از کاشت سوخ ها، اگر آنها به مدت ۴ تا ۶ هفته در دمای ۳ درجه نگهداری کنیم، در کمترین زمان سوخ‌ها به گل می‌روند. ولی باید توجه داشت که این زودرسی با کوچکی گل‌ها همراه است. همچنین در نتیجه آن تعداد گل‌ها و برگ‌ها و نیز ارتفاع کلی گیاه کاهش می‌یابد.

به هر حال، در صورتی که ۶ هفته سوخ‌های این محصول در سرما قرار گیرند از تاریخ کاشت سوخ تا گلدهی بیش از ۱۲۰ روز طول نخواهد کشید و این در شرایطی است که دمای گلخانه روی ۱۵ درجه تنظیم شود.

می‌توان به جای سما دهی سوخ‌ها، از یک تیمار نور دهی ۶ هفته ای استفاده کرد، به طوری که نیمه شب ۴ ساعت، از ساعت ۲۲ تا ۲، نوری با شدت ۳۷۸ لوکس به گیاه تابانده شود. این تیمار باید در دماهای کمتر از ۲۲ درجه به کار رود.

برای تولید گل در عید نوروز، از زمان خارج کردن سوخ‌ها از زمین تا هنگامی که آنها را جهت سرمادهی انبار می‌کنیم، باید در دمای حدود ۲۰ درجه نگهداری شوند.

در عمل می‌توان پس از کندن سوخ‌ها (پیازها) و کاشت آنها در گلدان، محصول را در ابتدای فصل پاییز در شاسی‌های سرد نگهداری کرده، با شروع سرما در اواخر آذر آن‌ها را به گلخانه‌های سرد ۱۵ درجه منتقل کرد.

دمای این شاسی‌ها در اواخر فصل پاییز کمی بالاتر از نقطه انجماد است و بدین صورت سوخ‌ها به طور طبیعی سرمای لازم جهت رشد و نمو و گل‌دهی خود را دریافت می‌کنند. بدین ترتیب گل سوسن در دمای ۱۵ درجه شب و ۲۰ درجه روز زودرس می‌شود.

اگر رشد گیاه کند باشد (کمتر از مقدار لازم بر اساس تقویم زمانی)، می‌توان فقط در ماه های بهمن و اسفند دمای شب گلخانه را تا ۲۰ درجه افزایش داد ولی اگر محصول زیاد رشد کرده باشد (بیشتر از مقدار لازم بر اساس تقویم زمانی) (ظهور غنچه‌های گل مدت‌ها پیش از نوروز)، محصول در حالت غنچه و پیش از باز شدن در سردخانه نگهداری می‌شود.

برای خرید کود گیاهان آپارتمانی و زینتی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید : کاشت و نگهداری گلهای پیازی

در پرورش سوسن عید پاک یک عامل مهم است و نیازهای دمایی آن در مراحل مختلف تا گل‌دهی به شرح زیر است:

۱- کاشت سوخ سرما ندیده در پیت مرطوب و قرار دادن در دمای ۱۷- ۱۶ درجه سانتیگراد جهت ریشه دهی.

۲- قرار دادن در دمای ۷-۲ درجه به مدت ۶ هفته جهت گل انگیزی. در این مرحله دمای بالاتر از ۲۱ درجه باعث آسیب دیدن می‌شود که نتیجه آن کاهش تعداد جوانه گل و تأخیر در گل‌دهی است.

۳- افزایش دمای بستر تا ۱۷-۱۶ درجه که باعث خروج شاخسار و گل آغازی می‌شود. پس از گل آغازی نمو گیاه را می‌توان با دما کنترل کرد.

۴- افزایش دما ( ۱۹-۱۶ درجه) که باعث تسریع گل‌دهی و باز شدن برگ‌ها می‌شود. در این مرحله دماهای بالای ۲۴ درجه فقط کمی زمان تا گل‌دهی را کاهش می‌دهد و ممکن است باعث مرگ جوانه‌های گل نمو یافته ( بلاستینگ) شود.

نور مورد نیاز گل سوسن : در گلخانه گل سوسن حداکثر نور باید فراهم شود. در صورتی که به هر دلیلی نور کافی به این محصول نرسد بوته ها بلند می‌شوند و تعداد گل کمتری می دهند و در این شرایط احتمال زرد شدن برگ‌های پایینی گیاه نیز وجود دارد. طول روز در گل‌دهی اثری نداشته ولی در روزهای بلند گیاه بلندتر و درشت‌تر می‌شود.

از عامل طول روز برای تنظیم رشد و نمو و گل‌دهی استفاده ای نمی‌شود ولی در صورتی که محصول بیش از حد کوتاه باشد می‌توان از طریق نور مصنوعی رشد و نمو آن را افزایش داد و بالعکس. در صورتی که هدف زودرسی گل باشد دسته کم ۶ هفته پیش از گل‌دهی به طول مدت روشنایی افزوده می‌شود. 

خاک مناسب لیلیوم و کودهی : خاک باید دارای تهویه کافی بوده، PH آن کمی اسیدی تا خنثی باشد، چون شرایط قلیایی باعث طولید گیاهان ضعیف و کوتاه می‌شود. مقادیر کم قلیایی بودن خاک نیز باعث پریدگی رنگ برگ‌ها، کاهش تعداد گل، سوختگی نوک بیشتر برگ‌ها و افزایش رنگ پریدگی در ریشه می‌شود.

از جمله مواد غذایی که در مصرف آن باید دقت شود فسفر است. چون زیادی فسفر در خاک باعث سوختگی برگ‌ها می‌شود و از طرف دیگر فقدان آن باعث کاهش تعداد جوانه‌های گل می‌شود. خاک باید دایم مرطوب باشد، ولی از استفاده زیاد از حد آب در مراحل اولیه، در طی مرحله ای که نور کم است باید خودداری کرد.

 قیم گذاری: برای ارقامی که جهت گل بریدنی به کار می‌رود، باید از قیم استفاده شود. برای قیم گذاری در این گیاه همانند میخک از شبکه‌های سیمی در زمین استفاده کرده که با افزایش ارتفاع گیاه تعداد طبقات شبکه را زیاد می‌کنند. هر یک از خانه‌های شبکه به عنوان حایلی برای ساقه‌ها عمل کرده و از خم شدن آنها جلوگیری می‌کنند.

برای خرید کود مایع گیاهان آپارتمانی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

نحوه تکثیر گل لیلیوم یا سوسن

از طریق جدا کردن فلس، سوخک و سوخیزه (در برخی گونه‌ها) می‌توان آن را افزایش داد. سوخیزه، سوخ‌های کوچکی است که در محور برگ‌ها تشکیل می‌شود. زمان کاشت گل سوسن سفید اواخر تابستان و اوایل پاییز است. نباید عمیق تر از ۵ سانتیمتر کشت شود، ولی در برخی گونه‌ها که ریشه علاوه بر ته سوخ، از پایین ساقه هوایی نیز خارج می‌شود باید کمی عمیق‌تر کشت شود.

باید توجه داشت که سوخ گل سوسن در برابر رطوبت حساس بوده و می‌پوسد. برخی گل سوسن کاران برای جلوگیری از این نوع پوسیدگی، زیر سوخ گل سوسن را ۱۰ سانتیمتر ماسه می‌ریزند و این کار را در بالای سوخ هم انجام می‌دهند تا زه کشی کافی فراهم گردد.

در جاهای سرد سوخ را داخل گلدان می‌کارند برای این کار سوخ‌ها را تا زمان کاشت در دمای ۱۰ تا   ۱۵ درجه انبار می کنند. خاک گلدان باید خاکی سبک بوده و از اضافه کردن مقادیر زیاد پیت و مواد مشابه که آب زیاد به خود می‌گیرند و باعث پوسیدگی می‌شوند باید خودداری کرد. سوخ گل سوسن به تقریب در کف گلدان کشت می‌شود تا نمو ریشه‌های ساقه ای در مرحله پیش رس کردن در گلدان رخ بدهد.

با توجه به میزان رشد گیاه فاصله گلدان‌ها را بیشتر می‌کنند. سوخ‌های کوچک (محیط برابر ۱۸-۱۵ سانتیمتر) بوته‌های کوچک و گل‌های کمتری در مقایسه با سوخ‌های درشت ( ۲۸-۲۵ سانتی متر) تولید می‌کنند.

در استفاده از قلمه فلس جهت افزایش، پس از گلدهی سوخ‌های درشت را انتخاب می‌کنند و دو لایه فلس خارجی را با دقت به همراه کمی از صفحه پایه ای جدا کرده و درون پیت و ماسه می‌کارند و برای آن دمای ۲۱-۱۸ درجه فراهم می‌کنند که پس از مدتی در پایین هر فلس ۵-۳ سوخک تولید می‌شود که می‌توان جهت افزایش استفاده کرد.

برداشت و نگهداری سوخ: سوخ گل سوسن در مهر ماه برداشت می‌شود. زودتر از این ماه برداشت صورت نمی‌گیرد چون رشد و نمو سوخ در فصل پاییز انجام می‌شود. سوخ با اینکه مقاوم به سرما است، ولی هر سال برای افزایش آن را از خاک خارج می‌کنند. اگر سوخ گل سوسن در خاک بماند در خاک نفوذ کرده، کوچکتر شده و گل‌های کوچکتری تولید می‌کند. سوخ پس از خارج شدن از خاک باید در داخل پیت و در دمای ۷-۲ درجه نگهداری شود.

برداشت و نگهداری گل: زمانی که حداقل یک جوانه خوب رنگ گرفته باشد برداشت انجام می‌شود. شاخه‌های گل را می‌توان در دمای ۱-۰ درجه سانتیگراد به مدت ۶ هفته انبار کرد. در فروشگاه‌ها گاهی پرچم‌ها را گرده زیادی تولید می‌کنند قطع می‌کنند و به دلیل عدم گرده افشانی، عمر گل افزایش می‌یابد.

انواع گل سوسن

1- L. bulbiferum: در کنار برگ‌ها سوخیزه تولید می‌کنند که برای افزایش می‌توان از آن استفاده کرد. گل‌های غیر معطر آن به رنگ زرد زعفرانی یا قرمز نارنجی با چند لکه سیاه رنگ بوده و روی آنها به سمت بالا است. در اوایل تابستان گل می‌دهد.

برای خرید بذر گل و گیاهان زینتی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

2- L. candidum: به گل سوسن سفید معروف است. در آب و هوای مناطق شمال ایران به خوبی رشد و نمو می‌کند. خوشه ای از ۲۰-۵ عدد گل شیپوری شکل و سفید رنگ و معطر با بساک‌های زرد رنگ می‌دهد که به صورت افقی روی ساقه قرار دارند. زمان گل‌دهی آن اوایل تابستان است.

3- L. longiflorum (گل سوسن عید پاک): خوشه‌ای از گل‌های سفید و معطر با پرچم‌های زرد، به تعداد ۶-۱ عدد داشته که به صورت افقی قرار دارند. این گونه روی ساقه ریشه می‌دهد. به سرما حساس است و در اواسط بهار گل می‌دهد.

۴-   L. ledebourii(گل سوسن چلچراغ): یکی از گیاهان در حال انقراض است که در منطقه داماش از توابع شهرستان رودبار، در استان گیلان و کلاردشت مازندران در ایران و در منطقه تالش کشور آذربایجان رشد می‌کند.

ارتفاع آن حدود یک متر است و خوشه ای از گل‌های سفید به تعداد ۲ تا ۱۵ عدد در مدت کوتاهی از ماه خرداد تا تیر روی آن ظاهر می شود. گل‌ها به طور واژگون قرار داشته و روی حاشیه گلبرگ‌ها با لکه‌های برجسته به رنگ قهوه‌ای مزین شده است. دارای پرچم‌های قرمز است.

مشکلات کشت و پرورش گل سوسن

۱- سبز شدن سوخ های زودرس در پاییز، پیش از خارج کردن از خاک: در این حالت باید به حال خود رها شوند و نباید ساقه سبز شده آنها شکسته شود. چون برای رشد مجدد ساقه زمانی طولانی لازم است.
۲- لکه قهوه ای برگ: در بخش فوقانی برگ‌ها، لکه‌های درشت ظاهر شده و دلایل مختلفی دارد و به طور کلی هر عاملی که رشد و نمو ریشه را محدود کند مانند آبیاری بیش از حد و کودپاشی نادرست، به این مشکل کمک می‌کند.
۳- کمی تعداد گل: ناشی از عوامل مختلف مانند کاشت سوخ‌های کوچک و یا انبار کردن سوخ‌ها به مدت طولانی یا خشکی هوای انبار است.
۴- ترکیدن جوانه گل: دلیل اصلی آن کمبود آب گیاه است که در نتیجه ضعف ریشه‌ها در جذب آب، کمی نور یا ضعیف بودن آن یا بالا رفتن دما در طول زودرسی اتفاق می‌افتد.
۵- زرد شدن و ریزش برگ‌های پایینی: نتیجه کمبود نیتروژن یا کمبود نور است. فاصله دادن به بوته‌ها و کودپاشی نیتروژنی پس از خارج برگ‌ها از داخل خاک در جهت رفع این عارضه توصیه شده است. از عوامل دیگر که باعث این عارضه می‌شود، می‌توان آسیب دیدگی ریشه در اثر سنگینی خاک، آبیاری زیاد و پوسیدگی، کوددهی زیاده از حد یا ناکافی، تنش آبی، تراکم زیاد و در نتیجه نور کم و تهویه ناکافی پایین گیاه و یا افزایش فلوئور در گیاه را نام برد.

همچنین بخوانید : رایج ترین مشکلات گیاهان آپارتمانی

آفات و بیماری گل سوسن

1- پوسیدگی ریشه: در اثر قارچ ریزوکتونیا و پیتیوم در شرایط رطوبت بالای خاک ایجاد می‌شود. در صورتی که خاک از آب اشباع باشد، در آوردن خاک از گلدان به نحوی که ریشه‌ها تکان نخورند و دوباره گلدان کردن آنها باعث می شود هوای بیشتری در اختیار ریشه‌ها قرار گیرد. این عمل باید با احتیاط انجام شود تا خاک گلدان از هم نپاشد. این عمل به کنترل بیماری کمک خواهد کرد.

2- شته: مهمترین آفت گل سوسن است که به بخش انتهایی برگ‌ها حمله می‌کند. گاهی باعث ترک خوردن و از هم پاشیدن جوانه گل می‌شود.

3- نماتد: نماتدها موجودات ریزی هستند که در خاک و بر روی ریشه و پیاز فعالیت می‌کنند و به دلیل از بین بردن ریشه موجب پژمردگی و از بین رفتن گیاه می‌شود. بکارگیری خاک ضدعفونی شده و پیازهای عاری از این آفت از راهکارهای جلوگیری از بروز این مشکل است.