معرفی گل سیکلامن

سیکلامن یا نگونسار با نام علمی "Cyclamen persicum" از خانواده "Primulaceae" گیاهی علفی و متعلق به تیره پامچال سانان است. سیکلامن بومی جزایر مدیرانه ای و ایران بوده و یک گیاه ملی و ارزشمند ایرانی‌ست که معمولاً همراه با پسوند پرسیکوم "Persicum" یعنی ایرانی می‌آید. گل سیکلامن را می‌توانید در دل طبیعت در جنگل‌های شمال ایران و مخصوصاً از چالوس تا لاهیجان و حتی بعضی از جنگل‌های استان گلستان ببینید. تنوع رنگی بسیار بالا و جالب سیکلامن باعث محبوبیت و جذابیت آن بین مردم شده است.
گونه‌های سیکلامن شامل :
1- سیکلامن ایرانی 
2- سیکلامن پرورشی
3- سیکلامن پات پنت (گلدانی) 
برگ‌های این گل بسیار زیبا، مرمری شکل و دارای لکه‌های نقره ای است و گل‌های آن معطر و به رنگ‌های صورتی، قرمز، ارغوانی، سفید و خرمایی هستند. سیکلامن یک محصول گلخانه ای است که در زمستان به بازار عرضه می‌شود و چون گیاهان کمی در این فصل قادر به گلدهی هستند، لذا از نظر اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد. نگهداری این گیاه در منزل سخت و نیازمند مراقبت و توجه بیشتری می‌باشد. سیکلامن گیاه وسیع‌الرشد اما کند رشد بوده و نیاز به یک دوره نسبتاً طولانی برای گل‌دهی و ورود به فاز زایشی دارد. هم‌چنین این گیاه در تمام مراحل رشد تا زمان گل‌دهی احتیاج به مراقبت ویژه دارد. اگرچه برخی از نمونه‌های این گیاه را به دلیل مقاومت در برابر سرما می‌توان در فضای باز کاشت، اما اکثر این گیاهان به عنوان گیاهانی گلدانی مورد کشت و نگهداری قرار می‌گیرند. نمونه ای که امروزه بسیار مورد کاشت گلدانی و پرورش خانگی قرار می‌گیرد "Cyclamen persicum" است که امروز قرار است به آن بپردازیم.

جهت خرید بذر به فروشگاه بذر گل و گیاه نازبو مراجعه کنید.

سیکلامن

جهت خرید پیاز گل کلیک کنید.

گیاهشناسی عمومی سیکلامن

ریشه و گل‌های سیکلامن، از قسمتی از گیاه که با نام غده  شناخته می‌شود، می‌رویند. در اغلب گونه‌ها، برگ‌ها در پاییز شروع به رشد می‌کنند در طی زمستان به زندگی خود ادامه می‌دهند و در بهار از بین می‌روند. سپس گیاه وارد دوره رکود می‌شود. بنابراین در بسیاری از انواع این گیاه، در فصل تابستان شاهد رشد این گیاه نخواهیم بود، زیرا این گیاه در حال استراحت است. فصل گلدهی سیکلامن در بین گونه‌های مختلف آن متفاوت است. هر گل، ساقه گل مخصوص خود را دارد که در قسمت انتهایی 180-150 درجه به طرف پایین خم می‌شود، اما گلبرگ‌ها به سمت بالا رشد می‌کنند و همین مسئله موجب زیبایی منحصر به فرد گل‌ها می‌شود. گل‌ها 5 گلبرگ دارند و گلبرگ‌ها گاهی در طول خود پیچ می‌خورند. شکل گلبرگ‌ها نیز در گونه‌های مختلف متفاوت است. از گل‌ها میوه‌های گرد و با شکل مدور به وجود می‌آید که حاوی چندین بذر با سطوح چسبنده هستند که در زمان بلوغ قهوه ای رنگ می‌شوند و دهانه آن‌ها باز شده و بذرها را آزاد می‌کنند.
فصل خواب (استراحت) سیکلامن تمام انواع سیکلامن‌ها یک دوره فصل استراحت یا خواب دارند، اما زمان آن در گونه‌های مختلف این گیاه متفاوت است. معمولاً انواعی که بومی نواحی مدیترانه هستند، برگ این انواع در پاییز جوانه می‌زنند و در زمستان و بهار فعال هستند و در تابستان به خواب و استراحت فرو می‌روند. در طی دروان رکود بهتر است که گلدان حاوی غده سیکلامن را در مکانی خنک و نسبتاً تاریک قرار داد. دوران خواب غده‌های سیکلامن معمولا 3-2 ماه طول می‌کشد و در طی این مدت دمای 10-4 درجه سانتیگراد لازم است. در این دوران نباید گیاه را آب داد، اما باید از خشک شدن و سفت شدن خاک نیز جلوگیری کرد تا غده‌ها از بی‌آبی چروکیده نشوند و به هیچ عنوان از کود هم نباید استفاده کرد. دوران خواب را می‌توان بعد از اتمام فصل گلدهی گیاه یعنی اواسط الی اواخر اردیبهشت تا اواسط شهریور ماه بکار برد و با فرارسیدن پاییز و اتمام دوران رکود باید گلدان محتوی غده را به مکانی با نور بیشتر منتقل کرد و آن را آب داد تا رشد جدید تحریک شود.
 

چگونگی کاشت غده سیکلامن در بستر کاشت

غده‌های سیکلامن معمولا در زیر بستر کاشت و تقریباً نزدیک به سطح خاک و در عمق 3-2 سانتیمتری کاشته می‌شوند، البته استثنا نیز وجود دارد. اصولاً عمیق کاشته شدن غده‌ها از دلایل عدم گلدهی این گیاهان در فصل رشد است. غده‌ها را باید در زمانی که گیاه در رکود است جابجا کرد. البته جابجایی آنان در زمان رشد فعال گیاه نیز وجود دارد، اما به دلیل وجود برگسار و همچنین ریشه‌های فعال داخل خاک این کار با مشکلات بیشتری همراه است. زیرا باید مراقب باشیم تا به برگسار ریشه و غده آسیب وارد نیاید. در زمان قرار دادن غده در بستر کاشت حتماً مراقب باشید تا قسمت انتهایی آن با خاک زیرین در تماس باشد و به اصطلاح غده را برعکس نکارید! معمولاً قسمت انتهایی غده کمی صاف‌تر از قسمت رویین آن (یعنی جایی که ساقه‌ها در می‌آیند) است.

برای خرید کود آهن مایع به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

نیازهای سیکلامن

آبیاری: در طی فصل رشد و فعالیت گیاه باید به خوبی آبیاری شود. اما بین هر دو آبیاری اجازه دهید تا سطح خاک کمی خشک شود و سپس گیاه را مجدداً آب دهید. آبیاری زیاد و خیس و غرقابی شدن خاک گلدان موجب پوسیدن غده درون خاک خواهد شد. همچنین بهتر است که آب از قسمت‌های کناری گلدان به گیاه داده شود و آب را در قسمت مرکزی گیاه و بر روی غده نریزید. آبیاری کم گیاه در طی فصل رشد و خشکی کشیدن آن موجب ریزش برگ‌ها و یا غنچه های گل خواهد شد. بعد از اتمام دوره گلدهی و فرارسیدن دوره رکود باید آبیاری را به تدریج کم کرد و در نهایت قطع کرد. در مورد C. Persicum که نمونه شایع در بین پرورش‌دهندگان است، از آنجایی که فصل رکود این گیاه در تابستان است بعد از گلدهی و اتمام گل‌ها که در اواسط فصل بهار می‌باشد و با شروع زرد شدن برگسار به تدریج آبیاری کم و قطع می‌شود تا گیاه وارد دوران رکود شود. در اواسط پاییز مجددا آبیاری شورع می‌شود تا خواب گیاه شکسته شود و رشد جدید تحریک شود. جالب اینجا است که برخی از پرورش‌دهندگان در ابتدای آبیاری غده‌هایی که قرار است رشد جدید خود را شروع کنند، چند قطره مایع ظرفشویی می‌ریزند و اعتقاد دارند که با این کار عمل مرطوب شدن غده بهتر صورت می‌گیرد.
نور: به مکانی پر نور و روشن نیزا دارند. بخصوص در مورد سیکلامن هایی همانند C. Persicum که در طی پاییز الی بهار فعال هستند محیطی پر نور برای رشد لازم است و معمولاً مشکل آفتاب سوختگی در این فصول پیش نمی‌آید زیرا اشعه آفتاب به شدت ماه‌های گرم نیست. اما به هر حال در ماه های پاییز که گاهی در طی روز ممکن است دمای محیط بالا برود، مراقب مشکل تابش نور بیش از اندازه آفتاب و آفتاب سوختگی نیز باشید و گیاه را به دور از نور مستقیم آفتاب نگهدارید. نور کم محیط موجب عدم شکل گیری گل‌ها، ریزش غنچه‌های گل، کم رنگ شدن برگ‌ها و بلند شدن بیش از اندازه دمبرگ‌ها خواهد شد.
دما: گونه‌های گل سیکلمن یا مقاوم به سرما هستند یا حساس به سرما. سیکلمن پرسیکوم که گونه مورد نظر ماست تنها سرماهای خفیف را می‌تواند تحمل کند و بهتر است که در مکانی با دمای روزانه 18-16  درجه سانتیگراد و شبانه 10-6.5 و حداکثر 13 درجه سانتیگراد نگهداری شوند. دمای بیش از 20 درجه می‌تواند موجب به خواب رفتن گیاه و غیر فعال شدن آن شود. زیرا سیکلامن از جمله نمونه‌هایی است که در زمستان و بهار فعال است و دوران استراحت آن در تابستان است بنابراین گرم بودن محیط در طی زمستان یا بهار علاوه بر عدم باز شدن گل‌ها و یا ریز شدن بیش از اندازه آنان، موجب رسیدن پیغام اشتباه به گیاه می‌شود و گیاه زودتر به خواب خواهد رفت. حتی برخی از پرورش دهندگان بیان می‌کنند که اگر دما بیش از 16 درجه شد، حتما باید رطوبت محیط را از طریق استفاده از روش زیر گلدانی حاوی سنگریزه و آب افزایش داد. بدین صورت که یک زیر گلدانی را پر از سنگریزه می‌کنیم و تا نیمه در آن آب می ریزیم و گلدان حاوی گیاه را بر روی سنگریزه ها قرار می‌دهیم. البته کف گلدان گیاه به هیچ وجه نباید با آب در تماس باشد. گرمای محیط موجب تبخیر آب شده و به رطوبت هوای محیط می‌افزاید.

برای خرید کود میکرو گیاهان آپارتمانی  به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

خاک: خاک باید زهکش خوبی داشته باشد. از جمله مخلوط‌های کاشتی که استفاده می‌شود، می‌توان به این موارد اشاره کرد:  دو قسمت پیت موس+ یک قسمت لوم(یا خاک با کیفیت باغچه)+ یک قسمت شن و یا دو قسمت خاک برگ +یک قسمت شن و یا یک قسمت شن +یک قسمت پیت موس. عدم شکل‌گیری گل‌ها و یا برگ‌های ریز و رنگ پریدگی برگ‌ها نشانه کمبود مواد غذایی است. برای کوددهی می‌توان هر ماه یک مربته از کودهای مخصوص گیاهان زینتی البته با نصف غلظت معمول استفاده کرد. کوددهی بیش از اندازه موجب رشد رویشی فراوان برگسار و عدم گلدهی این گیاه خواهد شد. در اثر تغدیه فراوان و اشتباه برگها ممکن است آنقدر متراکم شوند که اصطلاح برگ کلمی به آنان اطلاق می‌شود. همچنین مصرف بیش از اندازه کود می‌تواند منجر به ریزش گل‌های گیاه شود. تعویض گلدان این گیاه معمولا هر دو سال یکبار مورد نیاز است و در هنگام استراحت و رکود گیاه این کار را انجام دهید.

برای خرید کود گیاهان آپارتمانی و زینتی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

تکثیر: تکثیر سیکلامن از طریق :
 ۱- کشت بذر  
۲- تقسیم بخش ژوخه‌ای
3- تکثیر سیکلامن از طریق برگ
بذرها را می‌توان بعد از رسیدن و قهوه ای شدن میوه‌ها و باز شدن آنان، از میوه‌ها در آورد و  قبل از سرد شدن هوا و در بستری سبک (به عنوان مثال مخلوط کاشت حاوی پیت موس) در عمق 0.5 سانتیمتری کاشت. در واقع هر مقدار که بذر تازه تر باشد درصد جوانه زنی آن نیز بیشتر است. بستر کاشت باید در تاریکی و به خوبی مرطوب نگهداشته شود تا بذرها جوانه بزنند. توجه کنید که بذرها را نباید عمیق کاشت و همچنین بذرهای سیکلامن به تاریکی برای جوانه زنی نیاز دارند. بنابراین باید بستر کاشت را در مکانی تاریک گذاشت تا به جوانه زنی کمک شود. مرطوب کردن بذرها به مدت 12ساعت به جوانه زنی آنها کمک می‌کند. جوانه زنی بذرها با وجود دمای 15.5-12.7 درجه سانتیگراد در حدود 60-30روز و در برخی از گونه‌های دیگر این گیاه در حدود 10-6 هفته طول می‌کشد. گیاهان کوچک را زمانی که 4-3 برگ دارند می توان از بستر کاشت اولیه به بستر کاشت دوم منتقل کرد. یعنی گیاهان جوان را در گلدانهایی کوچک به شکل مستقل از دیگران کاشت. با ادامه رشد گیاهان جوان می‌توان از برنامه کوددهی هر ماه یک مرتبه البته با نصف غلظت معمول استفاده کرد. تولید گیاه گلدار از طریق کاشت بذر سیکلامن نیز در حدود 15-9 ماه به طول می‌کشد. تقسیم غده روش دیگر تقسیم این گیاه است. البته هر غده باید حاوی جوانه باشد تا این جوانه بعد بتواند رشد کند و برگسار را شکل دهد. تقسیم غده در زمان رکود و استراحت گیاه انجام می‌گیرد.

آفات، بیماری و مشکلات سیکلامن

• سرخرطومی انگور یکی از آفات سیکلامن که از برگ‌ها آن تغذیه کرده و موجب سوراخ شدن آن می‌شوند. همچنین لاروهای این آفت از ریشه‌ها و غده‌های گیاه تغذیه کرده و موجب عدم توانایی جذب آب ریشه‌ها می‌شود. اگرچه بکارگیری مواد شیمیایی از راه‌های حل این آفت است، اما در زمان کشت گیاه باید سعی کرد که از بستر کاشت ضدعفونی شده استفاده شود.
• کنه سیکلامن از دیگر آفات این گیاه بوده و به رنگ قهوه ای تا سفید هستند که موجب سیاه شدن نوک ساقه‌ها و بدشکلی آنان شود. گل‌ها باز نمی‌شوند و ساقه گل به هم پیچیده و بد شکل می‌شود و گلبرگ‌ها چروکیده می‌شوند و گیاه کوتاه قامت باقی می‌ماند. می‌توان از سموم سیستماتیک برای از بین بردن این حشره استفاده می‌شود. البته از آب نسبتاً داغ نیز می‌توان برای گرما درمانی و از بین بردن این آفت استفاده کرد، به طوری که گیاه برای مدت چند دقیقه به زیر آب 46 درجه سانتیگراد فرو برده می‌شود.
• تریپس از دیگر آفات گیاه است که اغلب بر روی سطح برگ فعالیت می‌کند و از شیره گیاهی می‌مکد و در همان نقاط رنگ برگ تغییر می‌کند و در شرایط حمله شدید ممکن است برگ‌ها زرد رنگ شوند و بخشکند.
• پژمردگی فوزاریوم یکی از بیماری‌های قارچی سیکلامن است که می‌تواند همه قسمت‌های گیاه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر غده آلوده را از وسط به دو نیم تقسیم کنیم، حلقه‌هایی قرمز/قهوه ای مشاهده می‌شود. برگ‌های گیاه آلوده اکثراً در ناحیه اتصال پهنه برگ به ساقه برگ زرد رنگ می‌شوند و می‌خشکند. 
• بیماری ویروسی نیز ممکن است این گیاه را آلوده کند که در این صورت علاوه بر بروز لکه‌ها و خطوط زرد یا کرم رنگ بر روی برگسار، گیاه نیز کوتاه قامت و برگ‌ها و گل‌ها بدشکل و در هم پیچیده می‌شوند. بیماری ویروسی راه حل ندارد و فقط باید گیاه آلوده را حذف کرد.
• پوسیدگی نرم باکتریایی موجب زرد شدن و پژمردن گیاه و مرگ سریع آن می‌شود. غده‌ها نیز نرم شده و می‌پوسند. گیاهان آلوده را حذف کنید و از گیاهان سالم و بستر کاشت سالم استفاده کنید و دمای هوا را کمتر از 23 درجه سانتیگراد نگه دارید، بلایت بوترتیس موجب بروز لکه‌های کرم-قهوه‌ای رنگ بر روی گلبرگ‌ها و همچنین برگ‌های گیاه می‌شود و در نهایت نواحی آلوده با قارچی خاکستری رنگ پوشانده می‌شوند. شرایط سرد و مرطوب و بخصوص مرطوب شدن قسمت مرکزی گیاه در طی آبیاری و تهویه نامناسب هوا از جمله دلایل شیوع این بیماری است.
• پوسیدگی ریشه پیتیوم موجب از بین رفتن گیاهان بخصوص گیاهان جوان می‌شود و در گیاهان بزرگتر پوسیدگی و بدرنگی ریشه و کوتاهی قامت گیاه و زرد شدن برگ‌های قسمت پایین گیاه بوجود می‌آید. استفاده از بستر کاشت ضدعفونی شده و عدم خیس و مرطوب شدن گیاه از جمله روش‌های جلوگیری از شیوع این بیماری است.
• بیماری قارچی کوتاهی قامت موجب کوتاهی قامت دمگل‌ها می‌شود، بنابراین گل‌ها در زیر سطح برگ‌ها باز می‌شوند. لکه‌های قرمز قهوه ای در درون غده شکل می‌گیرد. بر روی برگ‌ها لکه‌های نامنظم قهوه ای رنگ شکل می‌گیرد. گیاهان آلوده را حذف کنید و رطوبت را کاهش دهید. و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده کنید.

برای خرید سم و قارچ کش به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

مراقبت های عمومی گیاهان

• سوختگی گیاه و عدم رشد که علت آن نورهای شدید و طولانی مدت است.
•  پوسیدگی گیاه که علت آن می‌تواند کاشت عمیق باشد. برآمدگی انتهای ساقه (ژوخه) باید در سطح خاک قرار گیرد.
•  علت ریزش برگ‌ها می‌تواند کم آبی یا خشک بودن محیط باشد. باید رطوبت هوا را بالا برده و آبیاری به اندازه کافی باشد.
• علت ریزش جوانه گل می‌تواند دمای بالا، نور کم، آب کم یا کود بیش از حد باشد.
• علت تاخیر در گلدهی ممکن است دمای بالا یا پایین، نور ناکافی، تغییرات میزان مواد غذایی، بزرگی بیش از حد گلدان و تفاوت‌های ژنتیکی باشد.
• اگر گل‌های خیلی کوچک هستند، دمای بالا، کود زیاد، یا ژنتیک می‌تواند یکی از عوامل آن باشد.