از کاشت تره فرنگی تا برداشت آن: راهنمای جامع پرورش تره فرنگی

• نام رایج: تره فرنگی
• نام علمی: Allium ampeloprasum var. porrum
• خانواده گیاه‌شناسی: نرگسیان (Amaryllidaceae)
• بومی: منطقه مدیترانه و خاورمیانه

توضیحات جامع در خصوص گیاه تره فرنگی

تره فرنگی (Leek) گیاهانی مقاوم به سرما هستند که معمولاً به صورت یک ساله و با هدف استفاده از پیاز و برگ‌های خوراکی آنها کشت می‌شوند. بعد از کاشت تره فرنگی ارتفاع این گیاهان بسته به شرایط رشد می‌تواند بین 60 تا 90 سانتی‌متر متغیر باشد. این گیاه به صورت توده‌ای رشد می‌کند، این بدان معنا می‌باشد که پیازهای گرد تشکیل نمی‌دهد (برخلاف پیاز )؛ در عوض، دارای یک پیاز کوچک متصل به ساقه‌های بلند، ضخیم و استوانه‌ای شکل است. این ساقه‌ها از مجموعه‌ای از برگ‌های ضخیم و پهن تشکیل شده‌اند که به عنوان ساقه کاذب شناخته می‌شوند. این ساقه‌ها که اغلب به واسطه رنگ سفیدشان قابل شناسایی هستند، بخش خوراکی گیاه را تشکیل می‌دهند. رنگ این بخش از سفید تا سبز روشن متغیر است و در قسمتی که برگ‌ها به سمت بالا گسترش می‌یابند، رنگ آن به سبز تیره متمایل می‌شود.

جهت خرید بذر تره فرنگی کلیک کنید!

برگ‌های تره فرنگی پهن، صاف و نواری شکل هستند و مانند بادبزن از ساقه مرکزی منشعب می‌شوند. رنگ برگ‌ها  سبز تیره، سبز -آبی یا سبز -زرد می‌باشد و طول آن‌ها  نیز حدود 30 تا 60 سانتی‌متر است که در بالای ساقه‌ای به طول 30 سانتی‌متر قرار گرفته‌اند. لبه‌های برگ‌ها صاف و دارای یک برجستگی کوچک (کیل) هستند که به آن‌ها شکل محکم و عمودی بخشیده است.

 اگر بعد از کاشت تره فرنگی به این گیاه مجال داده شود تا در سال دوم به بلوغ برسد می‌توان شاهد گل دهی آن بود. در واقع بعد از دو سال این گیاه ساقه‌ی بلندی تولید می‌کند که از یک گل آذین کروی بزرگ (سرگل کروی) متشکل از گل‌های کوچک به رنگ سفید، صورتی کم‌رنگ یا بنفش، تشکیل شده است. این گل‌ها برای حشرات گرده افشان‌ مانند زنبورها و پروانه‌ها جذاب هستند و آنها در نهایت به غلاف‌های دانه‌ای که حاوی دانه‌های کوچک آبی-سیاه هستند، تبدیل می‌شوند. با این حال، از آنجایی که این گیاهان معمولاً قبل از گلدهی برداشت می‌شوند، گل‌های تره فرنگی اغلب در باغ‌ها دیده نمی‌شوند.

حقایق جالب در مورد تره فرنگی

کاشت تره فرنگی بیش از 3000 سال قدمت دارد و منشا آن به مناطق مدیترانه و خاور نزدیک بازمی‌گردد. این گیاه در رژیم غذایی مصریان، یونانیان و رومیان باستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است.

کاشت تره فرنگی

تره فرنگی نماد ملی ولز است و ریشه در افسانه این کشور دارد. روایت شده است که سربازان ولزی در نبردی که در قرن هفتم علیه ساکسون‌ها رخ داده بود، برای تشخیص نیروهای خودی تره فرنگی در کلاه‌خود هایشان می‌گذاشتند. این افسانه تا به امروز نیز پابرجا بوده است، به طوری که در روز سنت دیوید، بسیاری از مردم ولز، به منظور گرامی‌داشت قدیس حامی خود، از لباس های مزین به تره فرنگی یا نرگس استفاده می‌کنند.

تره فرنگی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری، به ویژه ویتامین‌های A، C و K است و همچنین منبع خوبی از منگنز و فولیک اسید محسوب می‌شود. ترکیبات گوگردی و فلاونوئیدهای موجود در آن، مانند کمپفرول موجب بهبود سلامت قلب و پیشگیری از ابتلا به سرطان می‌شود. از طرف دیگر این گیاه دارای خواص ضد التهابی نیز می‌باشد.

این گیاه یکی از مقاوم‌ترین سبزیجات در خانواده پیازیان است. این گیاه می‌تواند در صورت مالچ پاشی مناسب، دمای تا دمای منفی ده درجه سانتی‌گراد را تحمل کند. از اینرو به یک محصول زمستانی با ارزش برای باغبانان گیاهان خانگی و کشاورزان محصولات تجاری تبدیل شده است.

دوره رشد تره فرنگی طولانی‌تر از پیاز است و معمولاً بین 120 تا 180 روز طول می‌کشد. با این حال، این گیاهان در خاک‌های ضعیف‌تر بهتر رشد می‌کنند و به نگهداری کمتری نیاز دارند. در روند کاشت تره فرنگی از فرآیندی به نام "سفید کردن" استفاده می‌شود. در این روش به منظور ایجاد ساقه‌هایی سفید و لطیف، در اطراف پایه گیاه خاک ریخته می‌شود.

اطلاعات اولیه برای کاشت تره فرنگی

تره فرنگی یک محصول مناسب برای فصول خنک است و می‌تواند در دمای بین 18 تا 21 درجه سانتی‌گراد بهترین رشد را از خود نشان دهد. کاشت بذر تره فرنگی در اکثر خاک‌ها، به شرط آنکه غنی از مواد آلی و دارای زهکشی مناسب باشند، با موفقیت انجام می‌شود. نهال‌ها این گیاه را می‌توان در اوایل فصل بهار هوا، یعنی زمانی که خطر یخبندان برطرف شده و دمای روز به طور ثابت به حداقل 7 درجه سانتی‌گراد رسیده است، به زمین اصلی منتقل کرد.

• نور مورد نیاز: آفتاب کامل تا سایه جزئی
• آب مورد نیاز: متوسط تا زیاد
• نوع و ویژگی‌های خاک: خاک حاصلخیز، لومی و دارای زهکشی خوب
• پی‌اچ خاک: 6– 7
• اندازه گلدان برای کاشت تره فرنگی در گلدان: حداقل 20 سانتی‌متر

کاشت تره فرنگی

روش کاشت تره فرنگی

بهترین زمان برای کاشت تره فرنگی

• آب و هوای سرد: با هدف کاشت تره فرنگی می‌توانید بذرها را در اواخر زمستان یا اوایل بهار یعنی حدود 8 تا 10 هفته قبل از آخرین یخبندان، در محیط داخلی بکارید. سپس نهال‌ها را زمانی که به ضخامت یک مداد رسیدند، به فضای باز منتقل کنید.
• آب و هوای معتدل: بذرها را مستقیماً در اواخر تابستان یا اوایل پاییز (برای برداشت در زمستان) یا اوایل بهار در فضای باز بکارید. بهتر است برای تعیین بهترین زمان کاشت تره فرنگی در منطقه خود، تقویم باغبانی را بررسی کنید.
• فواصل کاشت: فاصله بین بوته‌ها باید 7.5 تا 10 سانتی‌متر (3 تا 4 اینچ) و فاصله بین ردیف‌ها  20 تا 40 سانتی‌متر (8 تا 16 اینچ) باشد.

جهت خرید بذر سبزی کلیک کنید!

• روش کاشت بذر: بسته به شرایط آب و هوایی، می‌توان بذرها را در محیط داخلی یا مستقیماً در زمین اصلی کاشت.
• عمق کاشت بذر: عمق کاشت بذر باید حدود 0.5 تا 1 سانتی‌متر (0.25 تا 0.5 اینچ) باشد.
• زمان برداشت: بسته به رقم کشت شده، معمولاً 15 تا 18 هفته پس از کاشت بذر امکان برداشت آن وجود دارد.
• ارتفاع و گستردگی گیاه بالغ: حداکثر ارتفاع این گیاه چیزی بین 30 تا 90 سانتی‌متر (2 تا 3 فوت) است.
• روش تکثیر: گیاه مذکور را می‌توان از طریق بذر تکثیر کرد.

سفید کردن تره فرنگی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

سفید کردن تره فرنگی فرآیندی است که در راستای رشد ساقه‌های بلند، لطیف و سفید رنگ و با هدف محافظت از آن‌ها در برابر نور خورشید انجام می‌شود. به منظور دستیابی به این هدف قسمت پایین ساقه‌ها با خاک یا کمپوست پوشانده می‌شود تا از تولید کلروفیل جلوگیری به عمل آید و ساقه‌ها کم‌رنگ و لطیف باقی بمانند.

زمان مناسب برای سفید کردن تره فرنگی

سفید کردن باید بعد از کاشت تره فرنگی و زمانی که گیاهان به اندازه مناسب (تقریباً به اندازه ضخامت یک مداد) رسیده باشند، آغاز شود. باید دقت داشت که شروع زودهنگام این فرآیند ممکن است مانع رشد گیاه شود و کیفیت ساقه‌ها را کاهش دهد.

روش‌های سفید کردن

برای کاشت تره فرنگی با ساقه‌های بلند، سفید و باکیفیت می‌توان از یکی از روش‌های زیر استفاده کرد:

سفید کردن تره فرنگی

1- کاشت تره فرنگی در گودال:  ابتدا تره فرنگی‌ها را در یک گودال یا شیاری به عمق تقریبی 7 تا 10 سانتی‌متر بکارید. سپس در روند رشد گیاه، به تدریج گودال را با خاک پر کنید، به طوری که تنها کمی از برگ‌ها بیرون از خاک بمانند. این روش، سفید کردن را در حین رشد گیاهان بسیار آسان می‌کند.

2- کاشت تره فرنگی در سطح زمین: در این روش لازم است که تره فرنگی‌ها را در سطح زمین بکارید. سپس در طول فصل رشد، چندین بار خاک یا کمپوست را به دور پایه ساقه‌ها بریزید تا کاملا پوشیده شوند. این روش در باغ‌هایی با خاک سنگین مفید است و نتیجه‌ای مشابه روش قبلی می‌دهد.

هر دو روش نه تنها به ایجاد ساقه‌های سفید، لطیف و خوش‌طعم، که در آشپزی بسیار ارزشمند هستند، منجر می‌شوند بلکه از گیاهان در برابر نوسانات دما و آفات نیز محافظت می‌کنند.

مراقبت و نگهداری

• نکات آبیاری: تره فرنگی دارای ریشه‌های نسبتاً سطحی هستند به همین دلیل وابستگی زیادی به آبیاری منظم دارند. این گیاه در برابر تنش خشکی آسیب‌پذیر است، به طوری که این تنش می‌تواند رشدش را متوقف کرده و عملکرد محصول را کاهش دهد. بنابراین لازم است در دوره‌های خشک از آبیاری منظم گیاه اطمینان حاصل کنید و خاک را همیشه مرطوب نگه دارید؛ اما هرگز اجازه ندهید غرقاب شود. آبیاری بیش از حد، پوسیدگی ریشه و سایر مشکلات جدی را به دنبال دارد. از طرف دیگر عدم یکنواختی رطوبت می‌تواند باعث ایجاد ساقه‌های سفت و ناهموار در تره فرنگی شود.
• مالچ پاشی: یک لایه مالچ را در اطراف پایه گیاهان بریزید تا به حفظ رطوبت خاک، تنظیم دما و کاهش تبخیر آب کمک کند. همچنین مالچ پاشی منجر به سرکوبی علف‌های هرز، که با تره فرنگی برای آب و مواد مغذی رقابت می‌کنند، می‌شود.
• کوددهی: در زمان کاشت تره فرنگی و مجدداً در اواسط فصل رشد، کوددهی (درحد متوسط) الزامی است.
• هرس: هرس کردن این گیاه ضروری نیست؛ اما سفید کردن ساقه‌ها، با ریختن خاک یا مالچ اطراف آن‌ها در حین رشد، منجر به ایجاد ساقه‌های لطیف و سفید می‌شود.
• نیاز به قیم: این گیاه نیازی به قیم ندارد.

سختی کاشت تره فرنگی

سختی کاشت تره فرنگی متوسط است. دلیل اصلی این دشواری، فصل رشد طولانی این گیاه و نیاز مداوم آن به رطوبت یکنواخت در خاک است.

برداشت تره فرنگی

نکات کاشت

• وجین منظم علف‌های هرز تره فرنگی الزامی است زیرا مانع از رقابت این گیاه برای جذب مواد مغذی می‌شود.
• سفید کردن ساقه‌ها که با ریختن خاک در اطراف آن‌ها حاصل می‌شود، بهبود طعم و افزایش لطافت ساقه ها را در پی دارد.

گیاهان هم‌زیست

• گیاهان هم‌زیست مناسب: هویج، کرفس و پیاز از جمله مناسب‌ترین همزیستان این گیاه هستند زیرا نیازهای آنها به مواد مغذی مشابه یکدیگر است و می‌توانند به دفع آفات کمک کنند.
• گیاهان نامناسب برای کاشت در مجاورت: حبوبات انتخاب مناسبی برای کاشت در مجاورت تره‌ فرنگی نیستند، زیرا می‌توانند رشد این گیاه را متوقف کنند.

آفات و بیماری‌های رایج گیاه تره فرنگی

آفات: پروانه تره فرنگی و تریپس پیاز

روش‌های پیشگیری و کنترل: از پوشش‌های ردیفی شناور برای محافظت از محصولات استفاده کنید و قسمت‌های آسیب‌دیده را سریعاً بردارید.

بیماری‌ها: زنگ تره فرنگی و پوسیدگی سفید پیاز

روش‌های پیشگیری و کنترل: گردش هوای مناسب را ایجاد کنید و از تناوب کاشت تره فرنگی اطمینان حاصل نمایید. همچنین لازم است از آبیاری گیاه از بالا (آب مستقیما بر روی برگ‌های گیاه ریخته شود) خودداری کنید.

تره فرنگی نسبت به آفات مقاوم است، اما ممکن است تحت تأثیر بسیاری از حشرات و بیماری‌هایی که معمولاً پیاز را هدف قرار می‌دهند، قرار گیرد.

برداشت تره فرنگی

زمان برداشت:

• تره‌فرنگی بسته به رقم آن، تقریباً 100 تا 120 روز طول می‌کشد تا به بلوغ برسد. آن‌ها معمولاً زمانی که قطر ساقه‌هایشان حدود 2.5 تا 5 سانتی‌متر است، آماده برداشت هستند. اگرچه ارقام کوچکتر ممکن است در قطر 1.5 تا 2 سانتی‌متر نیز به بلوغ رسیده و قابل برداشت باشند.
• تره‌فرنگی با کیفیت بالا باید ساقه‌ای محکم و سفید به طول حداقل 7.5 سانتی‌متر داشته باشد و هیچگونه تورم یا پیازکی در پایه آن مشاهده نشود. برخلاف پیاز یا شالوت، قسمت بالای تره فرنگی که به آن پرچم می‌گویند، با رسیدن محصول از بین نمی‌رود و باید به رنگ سبز- آبی تیره و شاداب باقی بماند.
• تره‌فرنگی در برابر سرما مقاوم است و می‌تواند پس از اولین یخبندان‌ در زمین باقی بماند. برخی از ارقام می‌توانند دمای تا منفی شش درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند. با ریختن مالچ اطراف گیاهان، می‌توانید دوره برداشت را تا اواخر پاییز تمدید نمایید.
• برای دستیابی به بهترین طعم و بافت بهتر است تره فرنگی‌ها را قبل از قرار گرفتن در معرض دمای انجماد یا آسیب‌دیدگی شدید در اثر سرما برداشت کنید.

تکثیر تره فرنگی

نکات برداشت

روش برداشت: تره فرنگی‌ها را می‌توان با شل کردن ملایم خاک اطراف ریشه با چنگک باغبانی یا با کشیدن یا پیچاندن آن‌ها از زمین خارج کرد. این کار باعث کاهش آسیب‌دیدگی ساقه‌ها می‌شود.

تمیز کردن و هرس کردن: پس از برداشت، برگ‌های بیرونی مرده را جدا، ریشه‌ها را کوتاه و در صورت تمایل، قسمت‌های سبز تیره بالای برگ‌ها را ( برای داشتن طول مناسب‌تر) کوتاه کنید. قبل از پخت و پز، تره فرنگی‌ها را کاملاً تمیز نمایید، زیرا اصولا خاک بین برگ‌ها گیر می‌کند. به منظور تمیز کردن این گیاه لازم است که ساقه را به صورت طولی برش دهید، لایه‌ها را جدا نمایید و برای از بین بردن تمام آثار خاک، زیر آب آنها را بشویید.

نکات نگهداری: اگر احتمال می‌دهید که یخبندان نزدیک است، در اسرع وقت تره فرنگی‌ها را از باغچه خارج نمایید و به محیطی خنک (0 درجه سانتی‌گراد تا 4 درجه سانتی‌گراد) و مرطوب منتقل کنید. آن‌ها را به صورت عمودی در جعبه‌هایی از خاک مرطوب یا ماسه قرار دهید و در زیرزمین یا جای سرد نگهداری کنید. لازم به ذکر است، از طریق مالچ‌پاشی سنگین می‌توان یک لایه حفاظتی روی گیاهان ایجاد کرد و آنها را در طول زمستان در باغچه نگه داشت. بهترین روش نگهداری تجاری تره فرنگی در دمای صفر درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی بالا، برای جلوگیری از پژمردگی، است. در یخچال خانگی، آن‌ها می‌توانند حداقل یک ماه دوام بیاورند، اگرچه کیفیت آن‌ها ممکن است نسبت به تره‌فرنگی تازه کاهش یابد. روش‌های خاص بسته‌بندی نیز می‌تواند بر عمر نگهداری آن‌ها تأثیر بگذارد.

نکات پایانی: تره فرنگی‌ها را می‌توان بعد از آنکه قطر ساقه آنها به بیشتر از 2.5 سانتی‌متر رسید، برداشت کرد. با این حال، اگر به آن‌ها اجازه دهید برای سال دوم در باغچه باقی بمانند، تره فرنگی‌ها گل و سرگل تولید می‌کنند. در این مرحله، طعم آن‌ها تغییر می‌کند و دیگر برای خوردن مناسب نیستند.

تکثیر تره فرنگی

تره فرنگی از طریق بذر تکثیر می‌شود. برای جوانه‌زنی مطلوب، بهتر است هر سال از بذر سبزی تازه استفاده کنید.

کاربردهای تره فرنگی در آشپزی

کاربردهای تره فرنگی در آشپزی

تره فرنگی به دلیل طعم ملایم و شیرین آن مانند پیاز، در طیف گسترده‌ای از غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. قسمت سفید و قسمت‌های سبز روشن تره فرنگی معمولاً برای پخت غذا استفاده می‌شوند، اما قسمت‌های سبز تیره آن که سفت‌تر هستند یا دور انداخته می‌شوند یا در تهیه سس مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه برای استفاده بهینه از تره فرنگی، چندین دستور پخت آشپزی آورده شده است:

استفاده به صورت خام

• سالادها و تزئینات: برش‌های نازک تره فرنگی خام می‌توانند طعم ظریف و تردی به سالادها اضافه کنند. بهتر است در استفاده از آنها احتیاط کنید تا طعم غذا تغییر نکند. بهتر است آن‌ها را با سس‌های سرکه‌ای یا خامه‌ای ترکیب نمایید.
• ترشی تره فرنگی: ترشی تره فرنگی را می‌توان از ترکیب این گیاه با روغن زیتون، آب لیمو یا سرکه تهیه کرد. این ترشی یک ترکیب ترش و خوش طعم برای ساندویچ‌ها یا پیش غذاها است.

استفاده در پخت و پز

• سوپ‌ها و خورش‌ها: تره فرنگی یک ماده مناسب برای تهیه سوپ‌ها، به ویژه سوپ وی‌شوس (سوپ سرد تره‌فرنگی و سیب‌زمینی)، و خورش‌های سبزیجات است. طعم این سبزی در هنگام پخت ملایم‌تر می‌شود و آب سوپ یا خورش را مقوی می‌کند.
• پای‌ها و تارت‌ها: ترکیب تره فرنگی با خامه، پنیر و تخم‌مرغ بسیار خوشمزه و لذیذ است. به همین دلیل از آن به عنوان یک ماده اصلی در غذاهایی مانند کوکوی سبزیجات، تارت‌ها و پای گوشت استفاده می‌شود.
• تره‌فرنگی آبپز یا سرخ شده: حاصل تف دادن تره فرنگی در کره یا روغن زیتون، یک غذای فرعی ساده و در عین حال لذیذ است. همچنین این سبزی خوش طعم را می‌توان در سس یا شراب آب‌پز کرد تا به یک همراه نرم و خوش طعم برای گوشت‌ها یا ماهی‌ها تبدیل شود.
• تره فرنگی کبابی: تره فرنگی‌ها را می‌توان به صورت کامل یا نصف شده کباب کرد. استفاده از کمی روغن زیتون و مقداری نمک موجب ملموس شدن شیرینی طبیعی آن‌ها می‌شود و طعم دودی و کاراملی را به آنها می‌بخشد.
• پخته شده: تره فرنگی‌ها در برش‌های نازک به سرعت پخته می‌شوند و طعم ملایم پیاز را به سبزیجات، نودل یا غذاهای برنجی می‌افزاید.

ترکیب‌های مکمل

تره فرنگی با بسیاری از مواد غذایی به خوبی ترکیب می‌شود و طعم آن‌ها را بهبود می بخشد:

کوکوی تره فرنگی

• لبنیات مانند کره، خامه، شیر و پنیر هایی مانند گرویر یا پارمزان.
• پروتئین‌ها مانند مرغ، ماهی، بیکن، پنتاسا و تخم‌مرغ.
• سبزیجات مانند سیب‌زمینی، هویج، کرفس، قارچ و سبزیجات برگ‌دار.
• گیاهان معطر و ادویه‌ها مانند آویشن، برگ بو، جعفری، شوید، سیر و جوز هندی.

قسمت‌های سبز تیره تره فرنگی

اگرچه قسمت‌های سبز تیره تره فرنگی سفت‌تر از سایر بخش‌های این گیاه هستند، اما نباید آن‌ها را دور ریخت. از آن‌ها می‌توانید برای موارد زیر استفاده کنید:

• تهیه سس: آن‌ها را به سس سبزیجات، مرغ یا گوشت گاو اضافه کنید تا طعمش ملموس تر شود.
• پوششی در بخارپز کردن: از این بخش گیاه می‌توان به عنوان یک پوشش طبیعی برای بخارپز کردن ماهی یا سبزیجات استفاده کرد.

نکات آشپزی

• تمیز کردن: از آنجایی که تره فرنگی در خاک شنی رشد می‌کند، می‌توان انتظار داشت که خاک بین لایه‌های آن گیر کند. لازم است آن‌ها را به صورت طولی برش دهید، لایه‌ها را جدا کنید و کاملاً زیر آب بشویید.
• روش‌های برش: بسته به دستور پخت، تره فرنگی‌ها را می‌توان به صورت حلقه‌ای یا نگینی خرد کرد یا به صورت طولی برش داد. برش‌های یکدست باعث پخت یکنواخت آن‌ها می‌شود.
• تعادل طعم‌ها: طعم ملایم تره فرنگی، طعم سایر مواد غذایی را (بدون غالب شدن طعمش) تکمیل می‌کند. به همین دلیل برای ترکیبات غذایی پیچیده، انتخاب ایده‌آلی می‌باشد.

 تره فرنگی یک ماده غذایی کلیدی هم در آشپزی‌های حرفه‌ای و هم در پخت و پز روزانه است و به واسطه انعطاف‌پذیری بالا و طعم بی‌نظیرش، می‌تواند ساده‌ترین غذاها را به وعده‌های غذایی فراموش‌نشدنی تبدیل کند.

کاشت تره فرنگی به دلیل دوره رشد طولانی آن، نیازمند صبر است، اما نتیجه آن بسیار ارزشمند خواهد بود. این سبزیجات خوش طعم با مراقبت صحیح می‌توانند به باغچه شما زیبایی ببخشند و طعم عالی و فواید غذایی فراوانی را به سفره‌تان هدیه دهند.

تره فرنگی