معرفی انواع گیاهان گوشتخوار

گیاهان گوشتخوار گیاهانی هستند که موجودات جانوری را گرفتار می کنند، می کشند و هضم می کنند. به محض این که حیوان یا پرنده کوچک یا حشره ای روی برگ های آن گیاهان بنشیند , برگها به طور ناگهانی بسته می شوند و آن درخت یا بوته , تیغهای خود رادر بدن این جاندار گرفتار فرو می برد و شیره جان وی را که از خون یا نوعی لنف تشکیل شده است , توسط خارهای خود می مکد. همه ی انواع گیاهان به اصطلاح گوشتخوار در مناطقی یافت می شوند که خاکش مواد مغذی بسیار کمی دارد به همین دلیل این گیاهان برای دریافت نیتروژن و مواد مغذی دیگر، به شکار حشرات و استفاده از مواد موجود در آنها پرداخته و برای این منظور تکامل یافته اند. حدود ۶۰۰ گونه از گیاهان گوشتخوار وجود دارد که در این بخش چند نمونه از این گیاهان را معرفی می کنیم. با ما در "نازبو" همراه باشید. 1- شبنم خورشیدی sundew یا دروزرا Drosera دروزرا به طور معمول با نام شبنم خورشیدی شناخته می شود و و یکی از بزرگترین گروه گیاهان گوشتخوار با حداقل ۱۹۴ گونه است. این گیاه در بسترهای خزه خشک شده می روید. دروزرا از بالا شبیه یک قطره درشت سرخ رنگ و براق به عرض ۵ تا ۱۰ سانتیمتر است. برگهای گرد و پهن آن که هر یک بر روی ساقه ای جداگانه قرار گرفته، سرخ و کرک دار هستند و قسمت پایین آنها و ساقه سبز رنگ است. گل این گیاه سفید رنگ است و بر روی ساقه ۱۰ سانتیمتری که از میان رستنگاه ساقه های برگها خارج می شود، می شکفد. این گیاه نیز برای شکار حشرات از برگهای خود استفاده می کند. تارهای متعدد سوزنی شکل بر روی برگ وجود دارند که نوک هر یک از آنها یک قطره ماده چسبناک وجود دارد که شبیه قطره شبنم یا شهدی شیرین به نظر می رسد. این قطره ها، حشراتی چون پشه، مگس و انواع حشرات دوبال را به سوی خود جذب می کند. فرود حشره بر روی یک قطره، موجب چسبیدن او بر آن شده و حشره با تقلا برای آزاد شدن، بیش از پیش خود را به دام می اندازد. پس از اینکه حشره تسلیم شد، تارها به ترشح شیره ای پر از آنزیم می پردازند که حشره را هضم و جذب می کند. گاهی تمام برگ به آهستگی به دور شکار می پیچد و کار هضم حدود ۲ روز طول می کشد. سپس برگ گشوده شده و باقیمانده حشره همراه با باد از برگ جدا می شود 2- گل ساراسینا یا گیاه کوزه ای آمریکای شمالی Sarracenia ساراسینا یا گیاه کوزه ای امریکای شمالی، گونه ای از گیاهان گوشتخوار بومی سواحل شرقی، تگزاس، دریاچه ها و جنوب شرق کانادا است که تنها در ایالات جنوب شرقی یافت می شود. برگ های این گیاه گوشتخوار به صورت قیف مانند رشد و نمو می یابند با یک ساختار رشد کننده هود مانند که برای جلوگیری از ورود آب باران که رقیق کننده ی شیره ی گوارشی است، باز می شوند. حشرات به واسطه ی رنگ، بو و نیز ترشح شیره ی شربت مانند بر لبه ی گیاه جذب می شوند. پایه ی لغزنده، دست کم اینگونه را کمک می کند تا بوسیله ی داروی مخدر موجود در شهد، حشرات دقیقا درون جایی بیفتند که قرار است طعمه شوند و توسط پروتئازها و آنزیم ها هضم گردند. 3- گیاه کوزه ای مناطق گرمسیری Nepenthes گیاه کوزه ای یکی از گیاهان گوشتخوار است که دارای گونه های بسیار متنوع و از بزرگترین انواع گیاهان حشره خوار محسوب می شود.نام مستعار فنجان میمون از مشاهده ی مشابهت میان صحنه ی نوشیدن آب باران توسط میمون ها نشات گرفته است. ارتفاع بعضی از گونه های آن گاهی به ۶۰ سانتیمتر می رسد. این گیاه بیشتر در مردابها و لجنزارها می روید و هر گیاه دارای یک ساقه بلند و صاف و یک گل بزرگ با گلبرگهای سرخ و مادگی چتر مانند است که در تابستان می شکفد. کوزه های این گیاه، در واقع برگهای آن هستند که دور تا دور این ساقه و نزدیک به زمین قرار دارند. این برگها لوله ای و به شکل کوزه ای دهان گشاد هستند. هر گیاه در اواسط بهار ۵ یا ۶ برگ جدید می دهد که هر ۱۵ روز یکی از آنها باز می شود. در پایان تابستان تمام برگها رشد کرده و کامل می شوند و در طول زمستان و حتی تا تابستان بعدی، باقی می مانند.این برگها آب را در خود نگه می دارند. شهد گیاه در اطراف کلاهک و دهانه کوزه ترشح می شود و حشرات را به سوی خود جلب می کند، حشره با رسیدن بر روی برگ به درون کوزه حرکت می کند، تارهای مو مانند که به سمت پایین متمایل هستند و سطح لغزنده کوزه، حشره را به پایین هدایت می کند و این شکار نمی تواند از کوزه خارج شود و در آب موجود آن غرق می شود. اغلب این گیاهان کوچک هستند و تنها به دام انداختن حشرات تمایل دارند. اما برخی از آنها نظیر Nepenthes Rafflesiana و Nepenthes Rajah طعمه های بزرگتری مثل برخی پستانداران کوچک (بعضی موش ها) را به دام می اندازند و تغذیه می کنند. 4- گیاه کوزه ای کالیفرنیا  Darlingtonia این گونه که گیاه کوزه ای کالیفرنیا یا کبری لیلی نیز نامیده می شود، تنها عضو خانواده ی گیاهی موسوم به Darlingtonia است و بومی ایالت های شمال کالیفرنیا و اورگن است. این گونه ها در باتلاق ها و با آب باران رشد می کنند و به طور کلی گونه های نادر و کمیابی به شمار می آیند. برگ های این گیاه به صورت پیازی است و به شکل یک حفره ی توخالی با یک منفذ در زیر یک قسمت متورم قرار گرفته است. ساختار بالون مانند و دو برگ تیز همانند دندان های نیش است. اول قسمت بالای برگ که به رنگ قرمز و صورتی دارد حشره را جذب خود میکند همینطور آن دو قسمت برگ مانند جلوی تله دارای غدد ترشحی نکتار و شکر و مواد معطر دارد که به جذب حشره کمک میکند. بعد از اینکه حشره جذب شد همینطور که در شکل دیده میشود حشره از در ورودی وارد منطقه ی تله شده و از آنجایی که سقف آن منطقه شفاف است و آسمان پیداست، حشره میل به پرواز رو به بالا داخل آن و پیدا کردن راهی برای خروج دارد. داخل هود و تله سطوح واکسی و چسبنده و دارای کرک های روبه جهت مخالف هستند و مادامی که حشره خسته شد و روی آن نشست دیگر راه برگشتی ندارد .داخل محفظه ی هضم اسید های آمینه و شیره ی معده کار هضم قسمت های نرم حشره را انجام داده و قسمت های سخت آن همانجا تجمع میکند یا دفع میشود. 5- گیاه آسیاب آبی Aldrovanda گیاه آسیاب آبی یک گیاه گوشتخوار جذاب آبزی و نیز بدون ریشه می باشد که دارای ساقه های شناور روی آب است. بطور کلی تغذیه ی اصلی این گیاه گوشتخوار ، مهره داران کوچک آبزی است. این گیاه برای انجام عمل شکار به آب گرم ۲۰ درجه نیاز داشته و به این صورت است که تله های این گیاه مثل ونوس با این تفاوت که زیر آب عمل میکند این تله ها دارای کرک هایی هستند که وقتی لاروها یا موجودات ریز به آن برخورد می‌کنند سریعا با فشار دادن آب به بیرون بسته شده و حشره را گیر می اندازد. سپس با آنزیمهای مربوطه عمل هضم را شروع میکند. دهانه ی تله ها در فاصله ی زمانی ۰.۰۱ تا ۰.۰۲ ثانیه باز و بسته می‌شود که سریع ترین حرکت در بین گیاهان می‌باشد. 6- گل سفالوتوس cephalotus sp سفالوتوس از دیگر گیاهان گوشتخوار است شباهت زیادی به نپانتس دارد ولی در از نظر سیستماتیک هیچ رابطه ای با آن ندارد نپانتس از راسته ی میخک ها ولی سفالوتوس از راسته شبدر ترشک سانان می‌باشد و کیسه های کوچکی دارد که در دایره نزدیک بهم در روی زمین میروند. گیاه مشتمل بر این دایره کیسه ها و دایره دیگری،از برگ های معمولی سبز می‌باشد این گیاه فقط در ناحیه کم وسعت خلنگزار ها ی جنوب استرالیا یافت می‌شود کیسه ها به رنگ سبز می‌باشند خطوط سرخ و سفید در اطراف لبه سر پوش کیسه ها دیده می‌شود. سر پوش نیمه باز روی کیسه ها حرکت نمی کنند و در یک حالت ثابت مانده و کیسه را شبیه به یک گل معمولی جلوه می‌دهند کیسه از ماده آبکی و سیالی که برای خود ساخته نیمه پر است و همیشه سبز بوده و دارای ریزوم است. این گیاه ارتفاع نزدیک به زمین دارد و برگها مستقیم از روی ریزوم بیرون می آیند. زیستگاه این گل به شدت در طبیعت به خاطر تخریب آن تهدید شده است.در مرداب ها و باتلاق ها و درز سنگ ها زندگی میکند. مکانیزم شکار این دسته از گیاهان گوشت خوار مثل همان گل کوزه ای است یعنی حشره وارد شده ولی دیگر نمی‌تواند خارج و همانجا هضم می‌شود. زائده ی چتر مانند بالای کوزه از نفوذ باران جلوگیری میکند. 7- گیاه مثانه دار bladderwort پشه گیر یا گیاه انبانی بزرگترین گروه از گیاهان گوشتخوار شامل بیش از 200 گونه در سراسر جهان می باشد. این گیاه در برکه ها، دریاچه ها و نهرهایی با جریان آب آهسته و در کل در آبهایی با عمق کمتر از ۶۰ سانتیمتر یافته می شود. این گیاه بدون ریشه در نزدیکی سطح آب شناور می شود و شاخه های آن تا ۹۰ سانتیمتر و بلندتر رشد می کند و ساقه های آن پر برگ هستند. این ساقه ها تا ۲۰ سانتیمتر بالای سطح آب رشد می کنند و خوشه هایی از گلهای زرد رنگ که شبیه گل میمون هستند، بر آنها می شکفد. ساقه های زیرآبی منشعب شده و برگهای نخ مانند بسیار از آنها جوانه می زند. این برگها دارای کیسه های کوچک و سبکی هستند که مثانه یا bladder نام دارند. مثانه های جوان شفاف هستند و به تدریج تیره می شوند. هر مثانه در واقع تله ریز و تو خالی است که ورودی آن یک طرفه است. اگر یک حشره آبزی کوچک یکی از چهار تار محرک این مثانه را لمس کند، در تله باز می‌شود و مانند یک جارو برقی، حشره به داخل این کیسه مکیده شده و درب تله در یک چشم برهم زدن حدود یک ۱۵ هزارم ثانیه – بسته می شود. ساقه ها که دارای غدد ترشح آنزیم هستند، کار هضم و جذب طعمه را بر عهده دارند. مثانه پس از یک یا دو ساعت آماده شکار طعمه جدید خواهد بود. 8- باترورت Butterwort یا گیاه کره ای Pinguicula باترورت گروهی از گیاهان گوشتخوار هستند که بر روی شکاف سنگها و صخره ها می روید. این گیاه گلهایی ظریف و زیبا معمولا به رنگ بنفش و آبی دارد که در ماههای آخر بهار می شکفند. باترورت نام خود را به خاطر برگهایی که به نظر چرب و “کره ای” شده اند به دست آورده است. باترورت از برگ های دارای غده و لزج و چسبنده، برای فریب، تله گذاری و سپس هضم حشرات استفاده می کنند. برگ این گیاهان گوشتخوار به صورت مجموعه ۳ تا ۶ تایی و در گونه هایی بسیار بیشتر بر سطح زمین می روید. با بررسی دقیق متوجه خواهید شد که برگها دارای دو نوع غده ترشحی هستند. غدد برآمده ای که کار ترشح ماده چسبناک و کره ای را بر عهده دارند و غدد کوتاهی که مواد هضم و جذب کننده را ترشح می کنند.این دو غده بویی ایجاد می کنند که مگسها، شته ها و شش پایان را به تله چسبناک جذب می کند. حشره ای که به دام بیافتد، با تقلا برای رهایی، موجب ترشح شیره هضم کننده می شود. برگها به آهستگی لوله می شوند و حشره را هضم و جذب می کنند. 9- ونوس حشره خوار dionea ونوس حشره خوار یکی از شناخته شده ترین گیاهان گوشتخوار به شمار می آید که عمدتا از حشرات و نیز تنندگان تغذیه می کند. این گیاه در مردابهای سواحل شرقی آمریکا می روید و از جمله گیاهانی است که می توان در گلخانه نیز پرورش داد. تله این گیاه از دو برگ تشکیل شده که مانند کفه های صدف باز و بسته می شوند. به محض اینکه حشره ای محرکهای درخشان این برگها را لمس کند، تله بسته می شود و تا زمان هضم حشره، بسته باقی می ماند. این گیاه از آن دسته گیاهانی است که میتواند بشمارد یعنی ۳ عدد کرک در وسط تله گیاه تعبیه شده که با برخورد به این ۳ کرک تله بسته میشود حتی اگر دو کرک تکان بخورد هم بسته نخواهد شد. ازین جهت گیاه حرکات طعمه را می‌شمارد که از حضور و شکار وی مطمئن شود. تله های این گیاه فقط ۳ الی ۴ بار میتواند تا قبل از مردن و سیاه شدن شکار کند پس نباید هرگز با مداد یا دست و خودکار و برس بیخودی انرژی گیاه را تلف کنیم.نگهداری این گیاه در منزل راحت بوده و فقط به جای روشن و خاک خیس و البته ضعیف و اسیدی و رطوبت بالا اشاره کرد.برای ایجاد شرایط رطوبت کاشت آن در تراریوم توصیه میشود. 10- گیاه رنگین کمان Byblis گیاه رنگین کمان، گونه ی کوچکی از گیاهان گوشتخوار بومی منطقه استرالیا است. نام گیاه رنگین کمان از آنجا ناشی می شود که پوشش لعابی برگ ها در برابر نور خورشید، ظاهری جذاب به آن می بخشد. تمامی این گیاهان بهتر است با سینی و از زیر آبیاری شود و تماما بهتر است ترکیبی از خاک کمپوست و ماسه استفاده شود. اگرچه این گیاه گیاه گوشت خوار شباهت بسیاری به Drosera و نیز Drosophllum دارد اما به هیچ وجه ارتباطی با یکدیگر ندارند. تمایز آنها می تواند در گلهای متقارن با پنج پرچم منحنی شکل باشد. برگ ها به صورت متقاطع هستند و میل به رشد کردن طولی و در نهایت درآمدن به شکل مخروطی هستند. سطح برگ ها کاملا بوسیله ی موهای غده دار که ماده ی لعابی چسبنده ای را ترشح می کند پوشانده شده اند. این موها همانند تله عمل می کنند و حشرات کوچک روی برگ ها را به راحتی به دام می اندازند.