آموزش قلمه زدن گیاهان

قلمه زدن عبارت است از رشد و نمو و تکامل بعضی از قسمت‌های گیاهی قطع شده از پایه اصلی. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی‌های خود به سادگی با قلمه گیری افزایش می‌یابند و در واقع سرعت ریشه زایی بالایی دارند. ولی تعدادی از گیاهان نیز به سختی و یا با کمک هورمون‌های ریشه زایی مخصوص قابلیت  تکثیر با قلمه را دارند. یک قلمه می‌تواند قطعه‌ای از ساقه، ریشه و یا برگ باشد. بطور کلی استعداد ریشه‌زایی از گونه‌ای به گونه دیگر فرق می‌کند. عوامل موثر در قلمه زنی بستگی به زمان برداشت قلمه ، سن گیاه ، شرایط محیطی ، رعابت نکات بهداشتی و … دارد.

برای خرید خاک آماده کاشت قلمه و بذر به فروشگاه نازبو مراجعه کنید.

قلمه ساقه به سه نوع قلمه خشبی یا قلمه چوبی، قلمه نیمه خشبی یا نیمه چوبی و قلمه نرم، علفی یا سبز تقسیم می‌شوند:
روش قلمه گیری صحیح از ساقه: برای این نوع از قلمه گیری حدود ۱۵-۲۰ سانتی متر و یا حتی بیشتر (بسته به نوع قلمه) از ساقه را با قیچی یا چاقوی استریل و تمیز برش می‌دهید. نکته مهمی که باید توجه کنید این است که برش انتهای قلمه به شکل اریب باشد تا جذب آب راحت تر صورت بگیرد. توجه داشته باشید که قلمه چوب نرم نیاز به یک تا سه جفت برگ دارد تا بتواند مواد مورد نیاز خود را از فتوسنتز برگ‌ها بدست آورد. سپس قلمه را در بستر تمیز و سبک مانند پرلیت، ماسه تمیز و یا حتی آب قرار می‌دهیم تا ریشه دار شود. اگر قلمه در بستر خاکی قرار دارد نیازمند رطوبت کافی است چرا که هنوز ریشه‌ای ندارد تا بتواند آب را از اعماق خاک جذب کند. می‌توانید قبل از قرار دادن قلمه در بستر کمی پودر قارچ کش به انتهای قلمه بزنید تا آلودگی به آن وارد نشود.
 قلمه زدن چوب نرم: قلمه چوب نرم از ساقه‌های نازک و نرم که در سال جاری رشد می‌کنند تهیه می‌شود. برای این نوع از قلمه گیری حدود ۱۰-۱۵ سانتیمتر از ساقه کافی است. گیاهان آپارتمانی مانند شمعدانی، بگونیا، میخک، حسن یوسف و دیفن باخیا از طریق قلمه چوب نرم تکثیر می شوند.
قلمه زدن نیمه خشبی: در این نوع قلمه گیری نیازی نیست دو جفت یا بیشتر برگ وجود داشته باشد. ولی بودن برگ می‌تواند به ریشه زایی کمک بیشتری کند. قلمه نیمه خشبی در طول سال می‌تواند انجام بگیرد، ولی اواخر بهار شرایط ریشه زایی بهتر است. برخی از درختچه‌های زینتی مانند کاملیا از این طریق تکثیر می‌شوند.

بیشتر بخوانید : نحوه قلمه زدن درخت انگور

قلمه زدن خشبی: قلمه زدن خشبی در فصلی که برگ روی گیاه وجود ندارد، یعنی در فصل پاییز و زمستان و از شاخه‌های فصل جاری گرفته می‌شود. اگر قلمه گیری زودتر از این زمان انجام شود، به دلیل اینکه جوانه‌ها به خواب می‌روند، ریشه زایی انجام نمی‌شود. قلمه زدن خشبی طول بیشتر از دو نوع قلمه دیگر و حدود ۵۰ سانتیمتر دارند. بهتر است برش انتهایی قلمه در نزدیکی جوانه یا گره باشد تا ریشه زایی سرعت یابد. ریشه زایی این نوع از قلمه‌ها سخت تر است. قلمه خشبی را می‌توانید برای گیاهانی مانند یاس زرد، پیچ امین الدوله و گل سرخ به کار ببرید.
قلمه برگ : بعضی از گیاهان را از طریق قلمه برگ می‌توان تکثیر کرد. این نوع گیاهان استعداد تولید جوانه‌ها و ریشه‌های اتفاقی را در برگ‌های خود دارند و از این خاصیت استفاده نموده و برگ‌های آنها را با دمبرگ و پهنک برگ در بستر مرطوب و هوای مرطوب قرار می‌دهند. مانند بنفشه آفریقایی، بگونیارکس، سانسوریا.
قلمه ریشه :  بعضی از گیاهان در روی ریشه‌های خود تولید جوانه‌های اتفاقی می‌نمایند که با بهره گیری از این خاصیت اقدام به ازدیاد از طریق قلمه ریشه می‌گردد. لازم به یادآوری است که کلیه گیاهانی که استعداد پاجوش دادن را دارند، امکان قلمه زدن ریشه را نیز دارند مانند شقایق.

برای خرید پودر ریشه زایی به فروشگاه نازبو مراجعه کنید.

عوامل موثر بر ریشه زایی قلمه‌ها

رطوبت : عاملی است که ظهور و رشد ریشه‌ها بوجود آن بستگی دارد.
تهویه: شرط اساسی تشکیل ریشه در قلمه‌ها بوده و این مسئله نقش اکسیژن را در ریشه زایی روشن می‌نماید.
نور شدید و روزهای بلند: به جهت افزایش شدت فتوسنتزی ریشه زایی قلمه‌ها را تحریک می‌کند.
دما: در دمای 25 درجه سانتیگراد تشکیل ریشه‌های قلمه‌ها تشدید می‌شود.
قندها: قدرت ریشه زایی قلمه‌ها را افزایش می‌دهد.
عنصر B (بر): ریشه زایی قلمه‌ها را تحریک می‌کند.

بیشتر بخوانید : ریشه زایی قلمه در آب یا خاک ؟

چند نکته در مورد انتخاب و نگهداری قلمه ها
1- ساقه‌های سالم و بدون بیماری را انتخاب کنید.
2- می‌توانید برای بهبود شرایط محیطی یک کیسه روی قلمه‌ها قرار دهید تا ریشه زایی سریع‌تر اتفاق بیفتد. البته این روش برای قلمه‌هایی که در بستر غیر آبی هستند، پیشنهاد می‌شود.
3- افزایش دما از قسمت انتهایی قلمه باعث احتمال ریشه زایی می‌شود که به آن "سیستم پاگرمایی" می‌گویند.
4- اگر قلمه را از قسمتی از گیاه بگیرید که به ریشه نزدیکتر است، احتمال ریشه زایی بیشتر می‌شود.
5- قلمه گیری در زمان گلدهی گیاه، احتمال موفق شدن قلمه و ریشه زایی را کاهش می‌دهد.
6- هورمون‌ها را می‌توان برای افزایش ریشه زایی قلمه‌ها بکار برد. هورمون اکسینی ریشه زایی قلمه را بیشتر می‌کند، ولی هورمون سیتوکینین و جیبرلینی تاثیر منفی دارند.
7- قدرت ریشه‌زایی قلمه‌های تهیه شده از نهال صغیر به مراتب بیشتر از قلمه‌های تهیه شده از نهال بالغ است.
8- وجود جوانه سالم و دور بودن جوانه از محل ریشه‌زایی اثر مساعدی در ریشه زایی دارد.
9- آلوده بودن عضو مورد تکثیر به امراض ویروسی همواره نتیجه منفی روی ریشه زایی دارد.
10- ذخایر هیدراتهای کربن و خشبی شدن برای قلمه‌های خشبی عوامل مساعدی در ریشه‌زایی است.
11- سالم بودن قلمه از نظر سرما زدگی ضروری است.
12- قلمه‌های علفی بهتر از قلمه‌های خشبی ریشه‌دار می‌شوند.