معرفی گیاه آدنیوم یا رز صحرایی

آدنیوم "Adenium" (رز صحرایی)، گیاهی گلدار و گوشتی از خانواده "Apocynaceae" (خرزهره) می‌باشد که بومی مناطق جنوبی و شرقی آفریقا و کشور عربستان می‌باشد. گونه‌های مختلفی در جنس این گیاه وجود دارد که امروزه برخی از آنان به عنوان گیاهان زینتی و به خصوص گلدانی مورد توجه قرار گرفته اند که از بین آنان گونه "Adenium obesum" بیش از سایرین استفاده شده است. این درختچه دارای ساقه گوشتی و شاخه‌های ضخیم است. برگ‌های این گیاه به صورت بیضی و در سایزهای متفاوت (۵ تا ۱۷ سانتیمتر ) دیده می‌شود. دو گونه رشد به صورت معمول برای آدنیوم در نظر گرفته می‌شود. در نوع اول آدنیوم به صورت یک درختچه کوچک رشد کرده و در نوع دوم آدنیوم به عنوان یک درختچه کوتوله یا بونسای رشد می‌کند. هر دو نوع زیبایی مخصوص به خود را داشته و در هر دو نوع ساقه‌ها می‌پیچند و گیاه گل های بزرگی تولید می‌کند که چشمگیر هستند. برخلاف زیبایی چشمگیر، این گیاه به ندرت به عنوان گیاهی بزرگ پرورش داده می‌شود. شهرت آدنیوم معمولا به علت رشد کم سرعتش است. اما به صورت کلی اگر از این گیاه مراقبت صحیح و مناسب صورت بگیرد رشد آن سریع خواهد بود.

برای خرید بذر آدنیوم آبسوم به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

برای خرید بذر آدنیوم عربیکوم هیبریدی یا رز صحرا به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

نیازهای آدنیوم

آبیاری: رشد بعضی از گونه‌های گیاهی در بیابان به این منظور نیست که این گیاهان باید در تنش آبی و کمبود آب قرار بگیرند. بسیاری از گیاهانی که در شرایط خشک و صحرا رشد می‌کنند، در گذشته گیاهان گرمسیری بوده اند که به علت تغییرات اقلیم با شرایط خشک سازگار شده اند.

آدنیوم‌ها نیز از این دسته گیاهان هستند و در این سازگاری شرایط مطلوب خود را برای رشد از دست داده و تنها در حد بقا در صحراها باقی مانده‌اند. تمامی گونه‌های آدنیوم به جز A.socotranum به آبیاری فراوان در آب و هوای گرم پاسخ مثبت می‌دهند. خاک آدنیوم را در تمامی طول فصل رشد مرطوب نگه دارید. آدنیوم‌ها از جمله گیاهان ریشه محدود هستند که در روزهای گرم نیازمند آبیاری روزانه است. این گیاه در فیلیپین و هند به عنوان گیاه حاشیه ای در فضای سبز کاشته می‌شود. میانگین بارش در این کشورها در سال حدود ۱۵۰۰ میلیمتر است. حتی گونه‌های  A.obesum  و  A.swazicum که نیازمند خواب هستند، اگر دمای اتاق ۲۷ درجه سانتیگراد در روز و ۱۰ درجه سانتیگراد در شب باشد نیاز به آبیاری دارند، اما اجازه بدهید، سطح خاک نسبتا خشک شود و بعد آبیاری نمایید. اگر رنگ برگ‌های گیاه شما تمایل به زرد پیدا کرد، تکرار آبیاری را بیشتر کنید. اما اگر تنه گیاه باریک و کشیده شد، آبیاری را کم کنید. در این حالت گیاه شما مستعد به پوسیدگی ریشه خواهد بود. آدنیوم‌ها گیاهانی حساس به آبیاری بیش از حد هستند. در فصول خنک آبیاری بیش از حد و در فصول گرم آبیاری اشباع در صورت فقدان زهکش سبب پوسیدگی ریشه و طوقه خواهد شد. برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه، از آبیاری بیش از حد خودداری کرده و گلدانی را انتخاب کنید که زهکش مناسب و کافی داشته باشد.

نور: این گیاه به نور مستقیم آفتاب نیاز دارد تا بتواند گل بدهد. مکان‌های کم نور موجب بلند و باریک شدن ساقه‌ها، عدم گلدهی و کاهش میزان برگ‌ها می‌شود. مکانی که آنرا میکارید اگر از 50-30٪ سایه برخوردار باشد، مناسب‌ترین مکان برای این گیاه است که علاوه بر دریافت نور کافی، مشکل سوختگی برگ‌ها در اثر آفتاب بیش از حد نیز پیش نمی‌آید.

یعنی اگر مکانی در اختیار داشته باشید که در فصل گرم تابستان طی روز در صبح الی ساعت 2 از نور مستقیم برخوردار باشد و سپس نیمه سایه و بعد سایه شود برای این گیاه بهترین است. در واقع این گیاه هر قدر بزرگتر و بالغ تر باشد، به نور بیشتری نیاز دارد.

گیاهان جوان را باید بیش از گیاهان بالغ و بزرگ از نور شدید آفتاب محافظت کرد و مراقب آنان بود. توجه داشته باشید که در صورت تابش نور از پنجره، این گیاه بعد از مدتی به سمت نور خم می‌شود بنابراین هر چند وقت یکبار گلدان را بچرخانید تا رویش ساقه‌های گیاه به شکل یکنواخت و بدون خمش به سمت نور صورت گیرد.

پاییز خطرناک‌ترین فصل برای این گیاه به دلیل قدرت خورشید و پایین بودن آن به شمار می‌رود. گیاهان جوان باید از نور مستقیم خورشید تا زمانی که به ضخامت ۷ تا ۸ سانتیمتر برسند دور بمانند.

رطوبت : این گیاه به خشکی هوا مقاوم است، ولی در هوای مرطوب و گرم بهترین رشد را خواهد داشت، در کل می‌توانیم بگوییم طبق تجربه این گیاه رطوبت دوست و رطوبت هوا باعث ضخیم شدن تنه و زیباتر شدن گیاه میشود. همچنین گیاهانی که در هوای مرطوب رشد کردند، گل‌هایشان دارای تنوع رنگ بیشتری نسبت به آنهایی که در خشکی زندگی کردند، می‌باشند!!

خاک : به خاکی سبک با زهکش بسیار خوب نیاز دارد. مثلاً می‌توان از مخلوط پرلیت، شن و قلوه سنگ‌های بسیار کوچک استفاده کرد. اگر از ماده ای مانند پیت در مخلوط خاکی این گیاه استفاده کنید، شاید لازم باشد که هر ساله و یا هر دو سال یکبار نسبت به تعویض گلدان و مخلوط خاکی اقدام کنید تا خطر متراکم شدن مخلوط خاکی و در نتیجه نگهداری رطوبت و افزایش خطر پوسیدگی ریشه‌ها پیش نیاید. همچنین گلدان‌های سرامیکی و سفالی مناسب‌تر از گلدان‌های پلاستیکی هستند.

دما : حداقل دمایی که این گیاه می‌تواند زنده بماند 10 درجه سانتیگراد در طی شب است. همچنین آدنیوم‌های گلدانی حداکثر دما را تا 35 درجه تحمل می‌کند. بهترین دما برای آدنیوم ۳۰ تا ۳۵ درجه با رطوبت نسبتا بالا است. اما رشد و گلدهی در دمای بالای ۳۸ درجه سانتیگراد متوقف می‌شود.

البته گونه‌های وحشی که در موطن خود به سر می‌برند دما را تا 48 درجه به خوبی تحمل کرده و مشکلی برایشان ایجاد نمی‌شود. البته هر مقدار که دما بالاتر رود اگر به آبیاری گیاه دقت بیشتری شود، گیاه طیف بالاتری از دما را می‌تواند تحمل کند.

خواب در تمامی آدنیوم‌ها زمانی که دما شب به صورت منظم به زیر ۱۰ درجه سانتیگراد برسد، اتفاق می‌افتند. زمانی که گیاه به صورت کامل خشک و خفته شد می‌تواند دمای نزدیک به انجماد را تحمل کند. اما در این شرایط احتمال ابتلا به پوسیدگی ریشه افزایش می‌یابد. تمامی گونه‌های آدنیوم به جز A.swazicum در دمای زیر -۲ درجه سانتیگراد آسیب شدید دیده و به صورت کامل خشک می‌شوند.

تغذیه: در طبیعت این گیاه به راحتی از مواد غذایی خاک استفاده می‌کند، حتی در نبود مواد غذایی هم به دنبال غذا ریشه‌های خود را تا عمق خاک و اطراف می‌دواند ولی در شرایط گلدان باید در طول فصل رشد ماهی یکبار با کود کامل طبق دستور گیاه کوددهی شود، در صورت کود ندادن رشد گیاه متوقف می‌شود و گاهی هم برگ‌ها زرد خواهند شد.

توجه شود که دادن کودهای اوره یا ازت بالا باعث زشتی و لاغر شدن تنه گیاه می‌شود، بنابراین حتماً از کودهای فسفر و پتاس بالا استفاده شود.

برای خرید کود به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

تعویض گلدان: گلدان‌های پلاستیکی، رسی، لعابداری گلدان های مناسبی برای آدنیوم به شمار می‌روند. اما به یاد داشته باشید به علت گسترش سریع ریشه آدنیوم نباید گلدان گران قیمتی تهیه کنید. بهتر است گلدان‌هایی با دیواره ضخیم و کاسه ای شکل را انتخاب کنید.

ترکیب خاک مورد استفاده برای آدنیوم بسیار متنوع بوده، اما دو نکته در تعویض گلدان آدنیوم حائز اهمیت است:
۱- زهکشی مناسب و کافی برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه
۲- ترکیب خاک باید ۴ واحد ماسه، یک واحد پیت ماس تعویض گلدان را زمانی که گیاه فعال است انجام بدهید. در فصل پاییز که گیاه به خواب می رود به دلیل شرایط ایجاد شده احتمال بیمار شدن و از بین رفتن وجود خواهد داشت. اگر در هنگام جا به جایی گیاه ریشه بزرگ آسیب دید یا هوا به اندازه کافی گرم و خشک نیست تا یک هفته آبیاری انجام ندهید. اما اگر آسیب دیدگی به وجود نیامد، بلافاصله بعد از تعویض گلدان آبیاری را انجام بدهید. تنش آبیاری ممکن است گیاه شما را تا تابستان سال آینده به خواب ببرد. پس از جابه جایی گیاه توجه داشته باشید که به صورت ناگهانی گیاه را به نور آفتاب منتقل نکنید و تدریجاً این کار را انجام دهید. در صورت جابجایی ناگهانی احتمال سوختگی ریشه وجود خواهد داشت. همچنین اصولاً برخی از پرورش‌دهندگان گلدان‌هایی که عمق کمتری نسبت به قطر دهانه دارند را پیشنهاد می‌کنند، زیرا این گلدان‌ها نسبت به گلدان‌های عمیق از سرعت  بالای آب بعد از آبیاری و به بیان دیگر از زهکش بهتری برخوردار هستند و برای گیاهانی که به پوسیدگی ریشه ناشی از ماندگاری آب حساس هستند، مناسب‌تر تشخیص داده شده‌اند.

تکثیر: گیاه بالغ را می‌توان از طریق قلمه تکثیر کرد. قلمه‌های چوبی به احتمال زیاد ریشه می‌دهند، اما ریشه‌دهی این گیاه چندین ماه طول می‌کشد. بهترین طول برای قلمه ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است. پس از برش به صورت مورب، قلمه را در داخل هورمون ریشه زایی قرار دهید و در یک محیط سبک مثل پرلیت ، شن و … قرار دهید.

برای خرید هورمون و پودر ریشه زایی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

بهترین دما برای ریشه زنی ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است . تحت این شرایط ریشه زایی ۲ تا ۴ هفته به طول می‌انجامد. با آب آبیاری از قارچ کش مناسب استفاده کنید. به یاد داشته باشید اگر گیاه تحت تاثیر تنش آبی قرار بگیرد، ریشه نخواهد داد . در نتیجه خاک را مرطوب نگه دارید . پیوند زدن در آدنیوم یکی از روش‌های موفق تکثیر است و باعث افزایش رشد خواهد شد. گونه‌هایی از آدنیوم مانند A.swazicum که تنه باریکی دارند، اگر بر روزی یک طوقه شکل گرفته پیوند زده شوند رشد خوبی خواهند داشت . پیوند زدن برای قرار دادن چند گل بر روی یک شاخه می‌تواند مفید واقع شود. شکاف پیوند باید در حدود یک سانتیمتر باشد و ساقه‌های ضخیم تر می‌توانند درصد گرفتن پیوند را افزایش بدهند. افزایش آدنیوم از طریق بذر کاری ساده است. اما بدست آوردن بذر از گیاه به دلیل مشکل در بذرافشانی ساده نخواهد بود. دانه‌ها معمولا یک هفته ای در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد جوانه می زنند. قبل از کاشت بذر آن‌ها را با محلول قارچ کش تیمار کنید. بذر آدنیوم معمولا رشد سریعی دارد.

برای خرید سم و قارچ کش به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.
 

هرس: این گیاه به شکل معمول به ندرت نیاز به هرس می‌یابد. هرس آنرا بر اساس هدف می توان در سه گروه قرار داد:
1- هرس برای قطع شاخه‌های آسیب دیده
2- هرس برای تحریک به گلدهی
3- هرس برای حفظ فرم و شکل گیاه

سعی کنید شاخه‌هایی که نرم و آبدارتر هستند را هرس کنید چرا که ساقه‌های نرم و آبدار نسبت به بیماری‌ها حساس‌تر از ساقه‌هایی با بافت محکم هستند. به طور کل در هر برنامه انجام هرس نباید بیش از یک سوم از حجم کل شاخسار گیاه کوتاه و حذف شود. یعنی وقتی به توده ساقه های حذف شده از گیاه نگاه می‌کنید باید از نظر مقایسه حجمی حداکثر یک سوم ساقه‌های باقیمانده گیاه باشد. بیش از این مقدار گیاه را شوکه خواهد کرد. سرزنی شاخه در اواخر پاییز می‌تواند منجر به تحریک رشد ساقه‌های جدید و افزایش گلدهی گیاه در سال آینده شود. البته توجه داشته باشید که هرس در چنین زمانی از سال موجب افزایش حساسیت گیاه به سرمای زمستانه می‌شود، بنابراین باید به این مسئله توجه کرد و گیاه را در محیطی با دمای مناسب در طی زمستان نگهداری نمود. این گیاه گاهی تمایل به تولید پاجوش دارد که انرژی گیاه را در رشد و گلدهی خواهد گرفت، بنابراین به محض مشاهده پاجوش‌ها و تا زمانی که کوچک هستند، آنها را از گیاه جدا کنید. یاد نبرید که شیره این گیاه سمی است و در هنگام هرس و قطع شاخه‌ها حتما از دستکش استفاده کنید.

آفات و مشکلات خاص آدنیوم

• آفات به ندرت به آدنیوم‌هایی که بیرون از خانه رشد می‌کنند، آسیب می‌زنند. گاهی اوقات برگ‌های جدید به دلیل آفاتی چون تریپس‌ها و پسیل‌ها که دیده نمی‌شوند از بین می‌روند. برای کنترل این آفات از سم های سیستماتیک استفاده کنید. ممکن است مجبور باشید چندین بار از این درمان استفاده کنید.
• با وجود سمی بودن گیاه آدنیوم ، گاهی اوقات جوندگان به تنه و ریشه گیاه آسیب می زنند.
•  بیشترین خسارت در فضای داخلی خانه توسط ، شپشک آرد آلود ، کنه تار عنکبوتی، شته و مگس سفید اتفاق می‌افتد. آدنیوم به برخی از حشره کش‌ها حساس است، در نتیجه در استفاده از حشره کش‌ها دقت کنید. از صابون‌های حشره کش و دیازینون که برای گیاه مشکلی ایجاد نمی‌کنند با مشورت گیاه پزشک استفاده کنید.
• ریشه این گیاه به پوسیدگی‌های ناشی از رطوبت از جمله فیتوفترا و پیتیوم حساس است. بهترین راه برای مواجه با این قارچ‌ها پیشگیری است، اکثریت قارچ کش‌ها توانایی از بین بردن این قارچ‌ها را ندارند و قارچ‌کش‌هایی که برای این قارچ‌ها استفاده می‌شوند، از قیمت بالایی برخوردار هستند.
  استفاده از خاک با زهکشی مناسب و رعایت میزان آبیاری می‌تواند در پیشگیری در برابر این قارچ‌ها موثر واقع شود.
• توجه داشته باشید هیچ گونه از علف کش‌ها با ماده فعال همانند اُریزالین (سورفلان) را استفاده نکنید. اکثریت گونه‌های خانواده خرزهره از جمله آدنیوم به این سم از خود حساسیت نشان می‌دهند. یک بار استفاده از این مواد باعث مرگ تدریجی گیاه شما خواهد شد.
• اتیوله شدن گیاه ( ضعیف و رشد باریک تنه ) به دلیل آبیاری بیش از حد یا کوددهی نامناسب، نور نامناسب و تهویه نامناسب به وجود خواهد آمد. بهبود گیاه در این وضعیت با تغییر شرایط و هرس تنه به راحتی امکان پذیر خواهد بود .